Sinds ze al van haar dertiende verhaaltjes begon te schrijven is Christina Guirlande niet meer weg te denken uit de Nederlandstalige literatuur. Ze is niet alleen een gewaardeerd auteur van poëzie, jeugdromans en kinderboeken maar ook is ze een vertaler en heeft ze eveneens een belangrijke bijdrage geleverd aan de promotie van die literatuur als jarenlang lid van de Adviescommissie voor de Letterkunde en de Vereniging van Kunstenaars voor de Jeugd. Bekroond met ontelbare prijzen is ze sinds 2021 opgenomen als lid van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde te Leiden.
De laatste dag van oktober is haar eerste roman. Het moet wel zo ongeveer het 65ste werk zijn in haar indrukwekkend oeuvre. Het verhaal speelt zich af in het Scheldeland, de streek waar Christina Guirlande zelf opgroeide. Het omspant een groot deel van de vorige eeuw met haar twee oorlogen en beschrijft met een warme fijngevoeligheid het leven van Nena. Een kind geboren net voor het uitbreken van de Grote Oorlog, dat opgroeit in de armtierige beluiken van toen, in de schaduw van ‘het kasteel’ en ‘de brouwerij’. Voor de lezer, die vertrouwd is met de streek zal dit verhaal heel herkenbaar zijn. Vanaf het begin word je meegezogen in het wedervaren van Nena, die zich een weg zoekt naar volwassenheid en die voor zichzelf een zinvolle plaats tracht te vinden binnen die gesloten dorpse driehoek van paupers, middenstanders en de heren van het kasteel, waar spanningen en oude vetes onderhuids sluimeren. Dat alles achter de dijken van de Schelde met haar eigen wetten, die de auteur als een dramatis persona mee het lot laat bepalen van de personages en de gebeurtenissen stuurt.
Christina Guirlande doet dat met een scherp observerend vermogen en een ontroerende inleving. Ze doet dat in alle eenvoud maar op zo een indringende wijze dat je vanaf de eerste bladzijde wordt meegetrokken in het verhaal. Je ruikt de weeë geur van de fermenterende mout, je voelt het slik zuigen aan je laarzen, de wanhoop en berusting ook bij een overstroming, je hoort het roepen en tieren maar ook de samenhorigheid en de solidariteit. Je voelt mee met de wisselende gemoedstoestanden van Nena, haar soms onmogelijke keuzes, die ze moet maken, haar wegzinken in waanbeelden. Je leest op elke bladzijde de nauwe betrokkenheid van Christina Guirlande zelf bij het verhaal en ongetwijfeld ook haar vertrouwdheid en eigen ervaring met de streek, waarin ook zij opgroeide en nog steeds woont.
De laatste dag van oktober is geschreven door een auteur, die de Nederlandse taal beheerst in al haar facetten, rijk, ingetogen zonder stilistische hyperbolen maar o zo beeldrijk en gevat, duidelijk de dichter in Guirlande verradend.
De personages komen als het ware naar je toe als mensen van vlees en bloed. Af en toe doen ze denken aan karakters in de romans van Gerard Walschap, die zelf over zijn werk schreef: Een roman is een verhaal, dat wil zeggen een opeenvolging van gebeurtenissen, waarin een zin ligt en waarin een knoop wordt gelegd, die op het einde wordt ontward. Het kan niet beter worden gezegd over Christina Guirlandes eerste roman De laatste dag van oktober.
De laatste dag van oktober, Christina Guirlande, 2021, Uitgeverij Het Punt, Dendermonde, 2021, ISBN 978-94-607958-55
(Richard Foqué)