Niemand zegt het alfabet
op is de nieuwe dichtbundel van Rik Wouters. Het zijn
Catalunya-gedichten. Wouters debuteerde een jaar of dertig geleden en
publiceerde in de loop der jaren dichtbundels, essays, en bijdragen in
tijdschriften. Meestal staat zijn werk in het teken van de Catalaanse
verzuchtingen om eigen cultuur en taal veilig te stellen en trekt hij
vergelijkingen met het Vlaamse volk dat eeuwenlang oorlogen door buitenlandse
mogendheden heeft moeten ondergaan en zich uit een diep dal heeft moeten
opwerken. Deze bundel draagt hij op aan de Catalanen die de nederlagen van 11
september 1714 en de Burgeroorlog hebben overleefd. Hij bedoelt dat de
Catalanen als volk en als culturele eenheid alle aanslagen op hun identiteit te
boven zijn gekomen en er in geslaagd zijn een vorm van zelfbestuur te verwerven
binnen de Spaanse staatsstructuur. In 1999 verscheen overigens zijn bundel met
als titel Xarnego en als ondertiel Klaagliederen
van een Catalaanse Brabander. Xarnego betekent vreemdeling, en hoewel
Wouters zich thuis voelt in Catalunya is hij er toch ook nog steeds een
vreemde. Dit noemt hij een dubbelbundel, zoals hij eerder al deed met zijn
bundel Het woord hertalen en Wat stilte genoemd wordt.
Wouters is iemand die een grote drang naar zelfstandigheid koppelt aan een
sterk ontwikkeld gevoel voor rechtvaardigheid. Ik verwijs naar mijn korte essay
over hem, verschenen onder de titel Recht van spreken (2002).
In het eerste deel staan gedichten die bekroond werden in de Poëzieprijs
Halle. Hij beschrijft de natuur, of beter gezegd gaat het over observeren,
de ruimte rondom bekijken en niet alleen stilstaan bij het landschap maar ook
denken aan de achtergrond, de geschiedenis, want ooit was het waar het nu vredig
is een slagveld en moesten mensen vluchten voor moordaanslagen. Wouters
legt de schuld bij het franquisme, dat fascistisch was, maar eveneens bij de
zogenaamde bevriende naties die een oogje dichtknepen of – zoals de VS – afwachtten tot Rusland de kastanjes uit het
vuur had gehaald. Is dit politieke poëzie? Nee, daarvoor is het poëtische
gehalte te hoog en gaat het nergens in de richting van pamflettisme. Deze
dichter komt uit voor zijn overtuiging en schrijft vooral over mensen, hun
cultuur en een regime dat dit wil vernietigen. De verwoording mag dan eenvoudig
zijn, toch loopt het uit op een conclusie met filosofische diepgang. Hij
schrijft met gevoel, met kleuren, evoceert de warmte van het landschap en en
drukt daarmee meteen zijn liefde uit voor het land en zijn bewoners. Het tweede
deel is persoonlijker, direct, geënt op de recente geschiedenis van de
Burgeroorlog die duurde tot de dood van Franco: ik ben deel geworden van
dit landschap waarin ik / achter ongenadige ogen ween. schrijf ik daarom / woorden
die mateloos moorden en nooit zalven, / neer ? Wouters wil als een
klokkenluider spreken tot het geweten van anderen, mensen aanzetten om alert te
blijven en tekenen aan de wand te zien. Een aanrader!
Niemand zegt het alfabet op & Catalunya-gedichten, Rik Wouters, Halle, 2013
(Guy van Hoof)