Stop het wilde bladeren in bundels! is de eerste regel in Bewaakt ogenblik van Marjet Cliteur.
Daar gaat mijn favoriete manier om in poëzie onder te duiken: lukraak ergens
openslaan en het gedicht zo direct mogelijk op me laten inwerken, buiten het
strenge keurslijf van de bundel om. Een dergelijke ervaring bedoelt de
dichteres wellicht met (uit hetzelfde gedicht): Open jezelf in de laagste stand / en laat het mondjesmaat binnenkomen, /
zodat het je kan bespringen vanuit het niets, iets waar ik me dan weer
helemaal kan in vinden.
Gedichten waarin alledaagse gebeurtenissen zo worden uitvergroot dat ze
ontsporen en hun ware gezicht laten zien, weet de uitgever ons te
vertellen. Alles is net als anders /
slechts omfloerst door jezelf, schrijft de dichteres.
Het zijn de gedachten en de
gevoelens die mensen in vrij gewone situaties in deze poëzie in een ongemakkelijke
situatie laten belanden. Het obsessieve van details en gedachten speelt hierbij
een cruciale rol: Gedachten zijn net pitbulls / eenmaal hun kaak ergens in vastgebeten/
krijg je ze niet meer los, en ook: Juist wat je uit je ooghoeken ziet, blijft je
bij; Als ik iets kleins al verberg, is de rest/ helemaal onbespreekbaar. /
Steeds meer verzwijg ik.
De werkelijkheid die uit een gat
opdoemt, achter een gat besloten ligt, dat gat terug openen: het is een thema
dat in meerdere gedichten aan bod komt. In de omslagillustratie, van de
dichteres zelf - Marjet Cliteur is tevens beeldend kunstenaar - is een figuur
een gat aan het dichten, of maakt hij/zij los wat gedicht is?
In Park en vergezicht leende Cliteur de eerste zin bij een
buurtbewoonster: Dat zijn kleine
probleempjes, daar moet je overheen stappen. Bewaakt ogenblik is een opmerkelijke bundel, daar kan je als poëzieliefhebber niet
omheen. Dit is poëzie zoals we ze graag lezen: confronterend en met een kracht
die je bij je nekvel pakt en je niet meer loslaat. Vergelijkingen zijn altijd
wat ongelukkig en overbodig, maar is het een toeval als we spontaan aan Jan
Arends denken, al is het werk van Cliteur dan weer een stuk (bedrieglijk)
speelser? Dit is een bundel waar je liefst een pak gedichten uit wil citeren,
maar in dit korte bestek moet eentje volstaan. Om het wat gewoon te worden,
want het bewustzijn moet opengerekt
worden.
Gewoontevorming
Dingen, die meestal vanzelf gaan:
opstaan, plassen. Wat merk je ervan?
In de gang hoor ik de stortbak lopen.
Ben ik geweest dan?
Bij de bakker beweegt de vloer.
In mijn hoofd neem ik aan.
Tot ik naar beneden kijk.
Een losse tegel onder mij.
Ik speel slachtoffer
bij rampoefeningen.
Weet ik hoe het moet
als het echt is.
Dingen, die meestal vanzelf gaan:
opstaan, plassen. Wat merk je ervan?
In de gang hoor ik de stortbak lopen.
Ben ik geweest dan?
Bij de bakker beweegt de vloer.
In mijn hoofd neem ik aan.
Tot ik naar beneden kijk.
Een losse tegel onder mij.
Ik speel slachtoffer
bij rampoefeningen.
Weet ik hoe het moet
als het echt is.
Weerom een pluim voor Kleinood
& Grootzeer, een kleine uitgeverij die garant staat voor drie tot vijf
fraai vormgegeven en handgemaakte dichtbundels per jaar. Daarnaast verschijnen
ook bibliofiele uitgaven, met vaak grafisch werk van uitgever-vormgever Gerrit
Westerveld zelf.
Bewaakt ogenblik, Marjet Cliteur, Kleinood & Grootzeer, Bergen op Zoom, 2013, ISBN
978-90-76644-66-0
(Roger Nupie)