Het Willemsfonds publiceerde een
wat op de cover vermeld staat kort en eigenzinnig essay over de emancipatie
van de Vlamingen te Brussel, aan de hand van de biografie van Emanuel Hiel, een
vergeten Dendermondse dichter. Vrij onbekend misschien wel, maar niet
helemaal vergeten want Dr. Emiel Willekens, in 1984, schreef een boek over hem.
De auteur van dit nieuwe essay, Alistair Dempsig, heeft al lang belangstelling
voor de problematiek van de Vlamingen in onze hoofdstad. Dit is geen saaie
levensbeschrijving, maar Hiel is dan ook een dankbaar onderwerp! Dempsig gaat
vooral in op de ontvoogdingsstrijd en emancipatie, die niet zonder slag of
stoot verliep. Hiel (1834-1899), geboren in Dendermonde, was liberaal
progressief, dichter en verdraagzaam flamingant en hij ging om met vele bekende
figuren van die periode. In Brussel stichtte hij het Willemsfonds, dat hem af
en toe dus vanonder het stof van de tijd weer tot leven brengt en herdenkt.
Samen met Conscience, Benoit en Julius Hoste zette hij zich met hart en ziel in
voor onze taal en de emancipatie via het onderwijs. Dempsig heeft tal van details
en achtergrondinformatie opgediept en slaagt erin de tekst altijd boeiend te
houden. Het zal diegenen plezier doen die het culturele leven in Brussel
genegen zijn en hen meer inzicht verschaffen. De politieke en culturele
situatie in de tweede helft van de 19de eeuw in de hoofdstad is nog nauwelijks
voor te stellen: 90 % van de bevolking was Vlaming maar dan wel ongeletterd en
Brussels pratend, terwijl de burgerij en de administratie Franstalig waren. Er
was geen algemene taal die boven de veelheid van dialecten stond. Hiel begon
naam te maken als dichter, werkte vooral samen met Benoit en profileerde zich
duidelijk als een militante Vlaamsgezinde en vrijmetselaar. Zijn fysieke
verschijning was voer voor karikaturisten. Hij veroverde mét Peter Benoit Parijs
naar aanleiding van de opvoering van Lucifer en daarover valt
hier een boeiend relaas te lezen. Dempsig is kritisch genoeg op het gebied van
de kwaliteiten van het poëtische oeuvre dat Hiel naliet, maar tekent hem
levendig en als een opvallende figuur in het artistieke leven van zijn tijd, een
voorvechter voor de Nederlandse taal en de gerechtvaardigde eisen van de
Vlamingen. Voorheen werd er in het Frans les gegeven en het
Vlaams-Nederlands kwam pas in het vijfde jaar aan bod en dan nog maar één uur
per week. Het vijfde jaar was meestal ook het jaar dat arbeiderskinderen de
school verlieten om in de fabriek te gaan werken of om leerjongen te worden.
Willem I had beslist dat het Nederlands de taal van de overheid moest worden in
Brussel, maar door gebrek aan een politieke consensus veranderde er niet veel.
De rol die Emanuel Hiel speelde moet in de herinnering blijven en deze uitgave
is zonder meer een cultureel-historisch document dat hem de eer gunt die hem
toekomt.
Emanuel Hiel. Essay over de emancipatie
van de Vlamingen te Brussel, Alistair
Dempsig, Brussel, Willemsfonds Brussels Hoofdstedelijk Gewest en
Schaarbeek-Evere, 2011
(Guy van Hoof)