De reliqua van Bart Mesotten

De bundel Reliqua (overschotten) bevat naast 184 bladzijden haiku’s 6 vertaalde fragmenten van het Indische epos Ramayana en 232 pagina’s Etymologische Verkenningen. Voor diegenen die nog niet heel vertrouwd zijn met het begrip haiku geeft Bart Mesotten een korte inleiding over haiku en aanverwante vormen zoals senrioe en tanka. De reeks haiku’s is onderverdeeld in 6 reeksen: dagboek-haiku’s, reizen, ziekenhuis, Maria-tuinbeeld, de oude pater en vertaald in het Latijn. De auteur houdt zich meestal aan het klassieke schema en inhoud: qua schema drie regels van 5-7-5 lettergrepen en qua inhoud een momentopname van verwondering, een poëtische beleving.

De kaars op tafel
tussen de beide oudjes;
hoe roerloos de vlam.

Met enkele woorden geeft hij hier een prachtig sfeerbeeld weer van twee oude mensen. ’s Avonds zitten beiden aan tafel, er wordt geen woord gezegd. Dit is niet meer nodig, na zovele jaren is alles al eens gezegd. Ze kennen en begrijpen elkaar zonder woorden. De roerloze vlam is een duidelijk beeld dat beiden stil zitten, geen woord spreken. De vlam brandt nog, maar niet meer met de hevigheid van vroeger. Ze geeft slechts wat licht en wat warmte. Dit is de kracht van haiku: in enkele regels bijna een heel verhaal weergeven. Maar zo kort geformuleerd dat het aan de lezer is om het plaatje te vervolledigen. Een haiku suggereert, de lezer voltooit.

Warme zomernacht.-
Eén krekel vult de stilte
van het hele dorp.

De Ramayana is een lang werk: ongeveer 50.000 verzen. Voor ons westerlingen gaat het verhaal iets te traag en zijn er teveel beschouwingen. Dit komt waarschijnlijk omdat wij onvoldoende op de hoogte zijn van het taalgebruik en de religieuze beeldspraak. De auteur brengt ons wel een vlot leesbare tekst.

Uit het huwelijk:

Dit is Sietaa, ‘t kind der Aarde,
mij duurbaarder dan mijn leven.
Nu wordt zij uw deelgenote:
delen zult gij pijn en vreugde.
Moge zij de uwe wezen
overal waar gij zult toeven.
Heb haar lief in pijn en vreugde,
in goede en kwade dagen.
Voeg uw beider handen samen:
man en vrouw blijven verbonden
zo gelijk verbonden blijven
zon en warmte, boom en schaduw.

In het derde deel laat de auteur ons genieten van zijn inzicht in onze taal. Het is een plezier om de etymologische verklaring te ontdekken van het apenstaartje, de bakharing, aristocratie, de chambrang enzovoort. De auteur geeft hier blijk van een enorme kennis die hij ons voorschotelt. Nochtans komt hij niet belerend over. Hij geeft ons op subtiele wijze les in taalkunde. In de haiku’s laat hij ons ook genieten van zijn levenswijsheid.

Hoe oud ik ook ben:
ligt op mijn pad een den-appel,
ik geef hem een trap.

‘Ken u zelve’ was een tekst boven de Apollotempel in Delphi: de mens moet eerst zichzelf kennen vooraleer hij een ander kan begrijpen. Dat Bart Mesotten deze spreuk kende is meer dan duidelijk.

De oude pater
weet niet, zoals Gezelle,
hoe hij bidden moet.
 
 
Reliqua, Bart Mesotten, Uitgeverij Halewijn, Antwerpen, 2012, ISBN 978-90-8528-234-1

(Ferre Denis)