De Japanse schrijver Haruki Murakami, of althans zijn uitgever, laat er geen gras over groeien: onlangs verschenen twee verhalen in aparte, mooi uitgegeven boekjes (Een kat achterlaten, herinneringen aan mijn vader en With the Beatles) en nu is er een bundel met acht verhalen, Eerste persoon enkelvoud. With the beatles is erin opgenomen; Een kat achterlaten niet, en dat is niet verwonderlijk, Murakami gaf al aan dat hij het vaderverhaal als een apart op zich staand iets beschouwde.
Hij hoeft geen vuistdikke romans af te leveren zoals 1q84, in drie delen, of De moord op Commendatore (twee delen); van kortere adem is hij even intrigerend, dat bewees hij al met verhalenbundels als De olifant verdwijnt, Kangoeroecorrespondentie en Blinde wilg, slapende vrouw.
De kern van de verhalen in deze bundel: bevreemdende toevalligheden. Een vriendin waarmee hij verschillende uitvoeringen van Schumann’s Carnaval vergelijkt, tot zij van de aardbol lijkt verdwenen te zijn en hij haar jaren later op tv ziet, aangehouden door een escorte politieagenten vanwege fraude. Zoals altijd bij Murakami is er veel muziek aanwezig in deze verhalen: naast de Beatles, Beethoven, Debussy, Stan Getz en Mahler, doet nu ook Charlie Parker zijn intrede. Hij schreef ooit een recensie over een plaat die Parker nooit heeft opgenomen, tot hij de plaat vindt in een muziekwinkel, even aarzelt om ze te kopen en ze er de volgende dag niet meer is… omdat ze er blijkbaar nooit is geweest, dixit de eigenaar van de zaak. Het verloop is nog vreemder: Parker wandelt zijn droom binnen en speelt een nummer uit die plaat…
Nog meer muziek? Kan het nog vreemder? In Bekentenissen van de Shinagawa-aap heeft hij het met een aap die in een pension werkt over Bruckner en Strauss. De aap vertelt dat hij een boontje heeft voor mensvrouwtjes. Als de begeerte toeslaat steelt hij de naam van de desbetreffende vrouw. Het verdere verloop van dit wonderlijk verhaal laat ik de lezer zelf ontdekken.
Is er een gemeenschappelijk thema in deze verhalen te achterhalen? Nauwelijks. Wel baden ze allemaal in een licht melancholische sfeer: de ouder wordende schrijver die terugblikt op herinneringen, al dan niet (flink) fictief aangezet? Inmiddels zijn er jaren voorbijgegaan. Merkwaardig genoeg (wie weet is het helemaal niet zo merkwaardig) is een mens in een oogwenk oud. (…) Je weet als je je ogen dichtdoet en ze dan weer opent, er allerlei dingen zijn verdwenen. Meegezogen door middernachtelijke wind worden ze - zowel de dingen met een naam als die zonder - spoorloos weggeblazen. Het enige wat daarna is overgebleven, is een magere herinnering. Nee, herinnering dekt de lading eigenlijk niet. Kunnen we met stelligheid bevestigen dat deze dingen ons toen écht zijn overkomen?
Nee, dat kan Murakami niet… en wij als lezer al evenmin. Maar genieten van deze acht verhalen die op een vreemde manier troost bieden kunnen we wel.
Eerste persoon enkelvoud, Haruki Murakami, vertaling: Elbrich Fennema, Uitgeverij Atlas Contact, Amsterdam / Antwerpen, 2021, ISBN 978 90 254 6809 5.
(Roger Nupie)