Een ver-ruk-ke-lijk boek vind ik Cijfers liegen niet van de Canadees Vaclav Smil, een wetenschapper die lang verbonden was aan de Universiteit van Manitoba. 71 dingen die je over de wereld moet weten luidt de ondertitel. Het boek staat boordevol interessante en leuke lijstjes en wetenswaardigheden. Bijvoorbeeld het wereldrecord levensduur voor mensen. Dat staat op naam van de Française Jeanne Calment, die in 1997 op 122-jarige leeftijd overleed. Twee jaar later stierf de op een na oudste supereeuweling in de leeftijd van 119 jaar en sindsdien is niemand meer ouder geworden dan 117.
De langste mannen leven in Nederland, België, Estland, Letland en Denemarken. Wat ik nu zo vreemd vind is dat de Top 5 van ‘leveranciers’ van de langste vrouwen niet, hetgeen ik verwacht had, dezelfde is. Neen, de langste vrouwen komen uit Letland, Nederland, Estland, Tsjechië en Servië. Ook dat gegeven wist Smil in een lijstje te vatten.
Aardig ook hoe Smil vaststelt hoe het Verenigd Koninkrijk anno nu verder gedeïndustrialiseerd is dan Canada, historisch gezien het minst industriële land in het Westen: in 2018 was de maakindustrie goed voor 9% van het Britse bbp, in Canada voor 10 en in de VS voor 11%. Het lijstje industriële grootmachten bestaat uit de onverwachte koploper Ierland (32%), China (29), Zuid-Korea (27), Duitsland (21) en Japan (19).
Smil tekent ook uit dat Japan in de problemen gaat komen omdat het huidige inwonertal zonder immigratie (waar Japanners tegen zijn) in 2050 nog slechts uit 97 miljoen mensen bestaat, tegen nu nog 127 miljoen. Smil vraagt zich af wie over drie decennia in het land van de Rijzende Zon de uitgebreide en efficiënte transportinfrastructuur gaat onderhouden, of de miljoenen ouderen gaat verzorgen: In 2050 zullen er meer mensen van boven de 80 zijn dan kinderen.
Aardig is ook ’s mans overzichtje van de levensduur van recente (Hij laat hierin Elam, de grote Egyptische koninkrijken en het Romeinse rijk buiten beschouwing) rijken en dynastieën, die hij zo zorgvuldig mogelijk dateert: Het Spaanse Rijk (1492-1810) hield het 318 jaar vol, het Britse (1605-1947) 342, de Qing-dynastie (1644-1911) 267, het Amerikaanse ‘rijk’ (1898-1975) 77, de USSR (1917-1991) 74, het Japanse (1931-1945) 14 en het Derde Rijk (1933-1945) 12. Communistisch China houdt het al 72 jaar vol en lijkt alleen nog maar machtiger te worden.
Interessant is ook Smils terugrekenen. De informatieopslagmogelijkheden zijn vandaag de dag quasi onbeperkt, maar hij herinnert er aan dat er een tijd is geweest dat informatie nog volledig binnen de menselijke hersenen was opgeslagen, een tijd waarin barden urenlang uit hun hoofd konden vertellen over oorlogen en overwinningen. Het begon met het spijkerschrift: een kleitablet bevatte het equivalent van een paar honderd bytes. Een tragedie van Aeschylus omvatte er reeds 300.000 en een grote verzameling tekstrollen in een bibliotheek in het keizerlijke Rome bevatte al gauw 100 megabytes….
Cijfers liegen niet – 71 dingen die je over de wereld moet weten, Vaclav Smil, Uitgeverij Nieuw Amsterdam, Amsterdam, 2021, ISBN 9 789046 827666
(Bert Bevers)