Brigitte Spiegeler,
dichteres, kunstenaar en advocate, publiceerde in 2019 bij uitgeverij De
Knipscheer in Haarlem een fraai vormgegeven tweetalige bundel: Ongeëvenaard/Without
equal. Dichter en muzikant Scott Rollins (geboren in New York, sinds 1972
wonend in Nederland) vertaalde de gedichten naar het Engels. De
Nederlandstalige versie staat op de rechterpagina, de Engelse op de linker.
Op de cover prijkt
een getekend portret van Rembrandt Harmenszoon van Rijn: Zelfportret met de pet. Op de flappen vooraan en achteraan, opnieuw
in het Nederlands en het Engels, een introductietekst. Op de achterzijde van
het boekje lezen we een fragment uit het gedicht Ongeëvenaard, waarnaar
de bundel is vernoemd. Een tweetalig citaat van Simon Schama leidt de bundel
in. Achteraan voegt Brigitte Spiegeler nog 21 notities toe, met 17 illustraties
in zwart-wit en in kleur: schilderijen, etsen, tekeningen van Rembrandt,
kunstwerken die zich niet alleen bevinden in het Rembrandthuis of het
Rijksmuseum in Amsterdam, en/of het Mauritshuis in Den Haag, maar ook in
belangrijke internationale musea.
Ongeëvenaard/Without
equal is een ingenieus opgebouwde bundel. Brigitte Spiegler
schrijft een soort biografie, waarbij Rembrandt het woord neemt. Maar ook zijn
kat, zijn geliefden en tijdgenoten laten hun stem horen. Zelfs kunstenaars, die
eeuwen later het levenslicht zagen, als Vincent Van Gogh en Aat Veldhoen, komen
aan bod. De dichteres evoceert in beeldrijke verzen het leven van Nederlands
grootste kunstschilder en reflecteert over zijn werk. Haar toon is in direct,
helder en toegankelijk. Daarbij schuwt zij humor, emotie en concrete details
niet.
Rembrandt noemt
zijn zoon Titus een parel die Saskia
(zijn eerste echtgenote) achterliet: Titus/ … Zoals je daar nu zit/ guitig en
pienter tegelijkertijd/ vertrouwd je zo te zien/ verguld van trots ben ik/ zo’n
zoon te hebben/ de parel die Saskia achterliet/ wij zijn aan elkaar gewaagd. Een
grappig gedicht vertelt over de jaloezie tussen Geertgen, de babysit en
Rembrandts toekomstige bruid Hendrikje:
Gekrakeel – wat een man al niet
vermag/…Daar kwam Geertgen/ weeuw van en scheepstrompetter/ en het gekrakeel
begon/ mijn blinde zucht/ naar troost en warmte/ deed mij alle huisjuwelen
schenken aan dit huisverdriet/… gelukkig verscheen Hendrikje/ mijn licht/ aan
de horizon van de Breestraat/ Een kattengevecht begon.
Het gedicht Geen ideale vrouw heeft
eigentijdse connotaties. Het gaat het hier over het schilderij van de Bijbelse Susanna, gemaakt in 1646: terwijl Susanna een bad neemt, merkt ze dat
vanuit de bosjes twee oude mannen haar begluren. Rembrandt realiseerde nog een Susanna in 1647, waarop de twee
gluiperds duidelijk te zien zijn. Rembrandt schilderde een vrouw van vlees en
bloed, op haar huid zag je nog de afdruk van haar kousen: Ze was het gesprek/ van de dag/ het was toch niet mogelijk/ om een
vrouw/ zo lelijk en vlekkig/ te laten zien/ geen perzikhuid prinses/ toch wel
verleidelijk… intrigerend erotisch/ in de ogen/ van de mannelijke kijker/
tevens criticus/ en spreekbuis/ anno nu/ zou dat #metoo/ opleveren.
Ongeëvenaard, Without Equal, Brigitte Spiegeler, In de Knipscheer, Haarlem, 2019,
ISBN 97890623657827
(Nicole Van Overstraeten)