Victor Emanuel van Vriesland werd op 27 oktober 1892 in Haarlem geboren, hij stierf in Amsterdam op 29 oktober 1974. In de jaren ’30 van de vorige eeuw ontwikkelt hij zich tot een vooraanstaand literator en werkt hij mee aan diverse literaire kronieken. Als dichter debuteert hij in 1909 met gedichten in De Nieuwe Gids, zijn eerste bundel verschijnt in 1929: Voorwaardelijk uitzicht.
In 1939 verschijnt de eerste versie van het eerste deel van zijn Spiegel van de Nederlandse poëzie, het werk waarmee hij breed aanzien verwierf. Het tweede deel verschijnt in 1953. Dan begint ook de periode dat zijn ster alom schittert. Hij wordt voorzitter en adviseur van diverse organisaties en ontvangt de ene onderscheiding na de andere. Zijn verzamelde gedichten verschijnen in 1968, zijn laatste bundel, Bijbedoelingen, in 1972 ter gelegenheid van zijn tachtigste geboortedag.
Victor van Vriesland wilde in zijn jonge jaren vooral een romantisch dichter worden, zijn eerste verzen schrijft hij als tienjarige; hij laat ze zijn broer lezen die daarmee zijn eerste lezer wordt. De relatie met zijn broer speelt een belangrijke rol in zijn leven.
In deze drie alinea’s zijn evenveel rode draden genoteerd die in de biografie van Victor van Vriesland verder worden verwerkt tot een samenhangende deken die het leven van deze dichter-literator uitstekend dekt. Daarbij worden ook de (vier) vrouwen met wie hij trouwt, geportretteerd in al hun tragiek. Dat is zeker het geval met zijn eerste vrouw, Marie Huguenon Dumittan. Een huwelijk dat kinderloos bleef; Marie sterft in 1931 na een lange periode van depressies. Ook het huwelijk met Tonny van der Horst blijft kinderloos. Zij scheiden in 1946, waarna Van Vriesland trouwt met Anneke Baan, die moeder wordt van hun twee kinderen. Ook dat huwelijk houdt geen stand, in 1951 scheiden zij. Tenslotte trouwt hij met Adrienne Canivez.
Hoe deze lijnen doorheen het leven van Van Vriesland een grote rol spelen, wordt helder in het boek dat Rob Groenewegen over Victor van Vriesland heeft geschreven. Weerloos tegenover alles leest als een zorgvuldig gecomponeerde roman, boeiend, pakkend geschreven. Het volgt het leven van de man die jarenlang het literaire leven in Nederland beïnvloedt met zijn kritieken, zijn adviezen en toch ook zijn gedichten. Het behandelt de tragiek die zijn leven beheerst heeft: het verlies van het familiekapitaal door de beurskrach van de jaren ’20 en ook de Tweede Wereldoorlog die hem dwingt tot een vlucht die hij eigenlijk niet wil maken. Het geeft ook duidelijk weer welke invloeden Van Vriesland onderging en welke vriendschappen voor hem onontbeerlijk waren.
Rob Groenewegen geeft Victor van Vriesland de plaats terug die hij in de literaire geschiedenis van Nederland verdient. Een plaats die hij ooit innam en jarenlang behield, maar die in ‘onze tijd’ langzaam maar zeker naar de vergetelheid dreigde te verschuiven. En hij doet meer dan dat, hij schildert een man met ambitie, die belezen is, over een imponerend netwerk beschikt en worstelt met een gezinsleven, met een liefdesleven. Een man die langzaam maar zeker uit de woorden in het leven stapt.
Weerloos tegenover alles, Rob Groenewegen, Uitgeverij Atlas/Contact, Amsterdam/Antwerpen, 2023, ISBN 978 9045 020 525
(Wim van Til)