Een verrukkelijk boek is Het is een vlakte waar geen moeders wonen – Op zoek naar Maurice Gilliams van Hans Kleiss. Voor wie niet vertrouwd is met leven en oeuvre van deze monumentale Antwerpse dichter (Ik herlees zijn poëzie regelmatig), essayist en prozaschrijver (Het bekendste boek van hem is vermoedelijk nog steeds Elias of het gevecht met de nachtegalen) is dit een puike gids, en voor wie Gilliams en zijn werk geen terra incognita zijn een fijn feest van herkenning. Hans Kleiss, die zich al decennia in Gilliams specialiseert en ook een bijzonder aanbevelenswaardige website onderhoudt, verluchtte zijn boek uitgebreid met vele interessante illustraties.
Hans Kleiss’ Het is een vlakte waar geen moeders wonen – Op zoek naar Maurice Gilliams is ook een leerzaam boek. Zelfs voor bewonderaars van Gilliams, als uw dienaar, die in de buurt wonen waar ook de man die in 1980 de driejaarlijkse Prijs der Nederlandse Letteren ontving zijn woning had. Zo kom ik quasi dagelijks door de Lange Gasthuisstraat, waar baron Maurice Gilliams van 1960 tot zijn dood in 1982 op nummer 13 een appartement op de vierde etage had. Van Hans Kleiss steek ik op, er staat ook een fraaie foto van in zijn boek, dat er vroeger in de Lange Gasthuisstraat 28 een zwembad was. Mét zwemdokken en Turksche, Russische en Kuipbaden.
Ruim aandacht ook voor literaire vorsing en duiding Zo wordt Gilliams’ iconische gedicht Sterven te Antwerpen van diverse zijden belicht en verklaard. Bij de stenen engel die in het begin van het gedicht te middernacht zijn balans heft ‘voor die bezwijken’ staat een foto van de stenen engel aan de Antwerpse Onze-Lieve-Vrouwekathedraal waarop een en ander gebaseerd is. Verderop in dit gedicht staat Gelegerd op de terpen van het zwijgen / ten voeten uit onder een schors van slaap, / het strottenbloed gestremd, de schedel kaal / geplukt [….] en dat stuk van het vers blijkt geïnspireerd op het schilderij Chicken hung before a brick wall van Chaim Soutine.
Leuk vind ik in dit soort boeken ook details als een menukaart van een maaltijd na een vergadering van de redactie van het Nieuw Vlaams Tijdschrift. Het is een bijzondere literaire menukaart want alle 19 aanwezige letterkundigen zetten daar hun handtekening op. Daarop prijken behalve die van Maurice Gilliams ook die van illustere collegae als Johan Daisne, Bert Decorte, Willem Elsschot, Marnix Gijsen, Hubert Lampo, Herman Teirlinck en Gerard Walschap. Wie wil weten wat de pot toen schaftte blijft niet op zijn honger zitten want Hans Kleiss verzuimt niet het menu te vermelden.
De auteur belicht in 22 hoofdstukken even zo vele relevante aspecten uit leven en werk van zijn held, en hij doet zulks op een aangenaam geschreven en wel onderbouwde manier. Het boek kan zelfs gebruikt worden als gids voor een aparte stadswandeling vermits Kleiss in een afzonderlijk stuk beschrijft hoe je langs alle pleisterplaatsen van Gilliams kunt kuieren.
Een fijn boek!
Het is een vlakte waar geen moeders wonen – Op zoek naar Maurice Gilliams, Hans Kleiss, Antwerpen/Amsterdam, 2023, ISBN 978 90 9037605 9
(Bert Bevers)