Blauwe hanen van Elmar Kuiper is een merkwaardige, intrigerende heerlijke bundel. Zo, die staat!
Ik heb de bundel al een paar maanden in huis, ben er diverse keren opnieuw in begonnen, en steeds was het of ik een ander boek had opengeslagen. Elmar Kuiper neemt mij telkens mee op een voettocht door de taal, door een wereld van soldaten, door zijn verleden. Ik voel mij als de titel van zijn bundel een blauwe haan. Wat dat precies inhoudt, is mij nog steeds niet helder. Ik vind via Wikipedia dat als je blauw met blauw kruist er een vuilwit kuiken ontstaat. Dat spreekt mij wel aan: vuilwit als kenmerk van zijn gedichten.
Er is geleefd, geworsteld, door het land gegaan. Aan het wit is van alles blijven plakken. Zijn gedichten zijn getuigen van zijn leven. Of dat nu geleefd is of geprojecteerd maakt niet uit.
Levensdroom (fragment)
ik was een blauwhelm en denderde op rupsbanden over een zanderige
B-weg. ik ventte kauwgom en Lucky Strikes uit en kreeg een kus van een
lachende latino. ik was Roodbaard. mijn gevederde vrienden wrikten de
licht golvende pannen los. een Liebherr schilde de asgrauwe huid.
In zijn gedichten figureren dichters, hemelduikers en luchtzwevers en acteurs in allerlei maten. In Eindstreep figureert Kouwenaar die zijn gedichten steevast eindigde met een liggend streepje:
wie geen eindstreep wil
wenst geen Kouwenaartje, die
toeleeft
naar het einde, er licht somberend
in berust.
Verderop komen Lodeizen en Faverey nog voorbij, maar ook Anita Meijer, Felix Baumgartner, Donald Trump, André van Duin, Adam Mickiewizc, Tscheu La Ling. En dan ben je pas halverwege.
Elmar Kuiper vervoert je in een moordend tempo door zijn associatieve, surrealistische taalwereld die teruggaat tot zijn jongere jaren met herinneringen aan wat een vader zei, wat een zoon hoorde en welke levenslessen eraan te pas komen.
In het gedicht twaalf fragmenten, waarin ook de blauwe hanen hun rol spelen, staat het gedicht dat nog het meest aangeeft met welke dichter we in deze bundel te maken hebben:
10.
ik ben het stof beu dat om me heen hangt.
mijn gedachten vliegen in luchtbomen, ik millimeter
mijn haar. ik leen het lijf van een topatleet. ik ben.
ik ben niet. de kat strijkt zonder te miauwen
langs mijn scheenbeen. mijn bord is leeg. zonder
mes en vork dek ik de tafel. ik luister anders
naar het loeien. ik snap de koe die haar nageboorte
opeet. ik ben geen godenzoon maar een querulant.
ik adem. ik mag ongestraft bloeien. ik heb vier gezichten,
vier vleugels, kaarsrechte benen en de hoeven van een kalf.
ze glinsteren als gladgeschuurd koper!
Je zou denken dat de taal aan de haal gaat met de dichter, maar dat is niet zo. Er zit wel degelijk structuur in de bundel en in (de volgorde van) de gedichten. De bundel bestaat uit drie delen van elk vijftien titels, wat toch duidt op een strakke compositie.
Blauwe hanen is een heerlijke bundel die blijft verrassen elke keer dat je hem leest.
Blauwe hanen, Elmar Kuiper, Uitgeverij Atlas/Contact, Amsterdam/Antwerpen, 2023, ISBN 978 9025 473 686
(Wim van Til)