Michael Tedja (1971) groeide op in een gezin met Surinaamse ouders. In 2001 won hij de Charlotte Köhlerprijs. Hij is schrijver, dichter, beeldend kunstenaar, curator en oprichter/ directeur van The DFI Publishers. Dat is een platform ‘for exciting ideas from beyond our own national borders, producing remarkable images, crazy associations in stinging criticisms, stories and poems which it places in an intercultural context’, dat een deel van zijn teksten (mede) heeft uitgegeven. Hij debuteert in 2003 met de roman A.U.T.O.B.I.O.G.R.A.F.I.E.. Vervolgens verschenen De aquaholist (prozagedichten, 2005); Hosselen (roman, 2009); Tot hier en verder (gedichten, 2013); Regen (gedichten, 2015); Briljante man (roman, 2018); Exclusief (gedichten, 2019); Meta is haar naam (roman, 2021); Het uitgelezen deel (gedichten, 2022) en Het diagonale instituut (roman, 2024).
Het lange gedicht Lift, opgebouwd uit ontelbare fragmenten, wordt voorafgegaan door het volgende, veelzeggende citaat: 'In the very end, civilizations perish because they listen to their politicians and not to their poets' van Jonas Mekas. Een waarheid die staat als een huis.
Een lift is een verticaal transportsysteem bedoeld voor het vervoer van personen of goederen in gebouwen. Het vervoer geschiedt door middel van een liftkooi, ook liftcabine genoemd. De kooi bevindt zich meestal in een schacht en verplaatst zich langs vaste geleiders omhoog of omlaag.
In dit gedicht vertolkt de lift een hoofdrol. Ik citeer: in de lift zocht ik naar een interne structuur…de lift bleef in beeld. De liftgeschiedenis toonde inzicht in wat de lijn van bewegen was…De mensen in de lift vonden mijn ideeën niks…vonden mijn ideeën fantastisch…In de lift vroeg ik om de kunstmatige grenzen op te heffen…De lift als cirkel…In de lift lichtte de taal op…
Een plek waar je mensen en dieren gedwongen ontmoet. Een kooi die je naar de kelder, naar een flat brengt. Flatbewoners met verhalen die ze vertellen of verzwijgen. Flatbewoners met diverse achtergronden. De schoonmakers. De conciërge. De arts. De rechercheur. En naast de lift de trap die een ander leven leidt. Waarop de ontmoetingen sneller en letterlijker voorbijgaan. De trap in het trappenstelsel van de flat. …Het waren trappen waar onderzoek naar gedaan werd. De trappen verdienden aandacht. De trappen en de patronen van de trap. De trap was naar buiten getreden…..Ik hield niet van trappen en het optreden van de huismeester.
Een bijzondere aanpak. Fragmentarisch maar daardoor juist veelzeggend, meer vragen oproepend dan antwoorden gevend, tot nadenken stemmend. Een stukje van op bladzijde 83:
Een lift waarin flatbewoners een rol speelden.
Een lift die een realiteit blootlegde.
Een lift die ik open kreeg.
Een lift die te zien was.
Een lift waarin happenings plaatsvonden.
Een lift die verslag deed.
Een lift die bevrijdend werkte.
Een lift die bewoog.
Een lift die een taal hanteerde.
Een lift die op zoek was naar het sublieme.
Een lift die een impressie gaf.
Een lift die bewondering afdwong.
Een lift die een probleem verwoordde.
Een lift die orde schiep.
Een lift die een stem had.
Lift – gedicht, Michael Tedja, Uitgeverij IJzer, Utrecht, 2025, ISBN 978 90 8684 281 0
(Frans August Brocatus)