Annemarie van Buuren (1961) zoekt in haar werk de grenzen van fotografie op. Van klassieke fotografie met moderne camera’s tot experimenten met oude camera’s. Voor deze bundel werkte ze veel met een houten droge-plaat camera uit 1880. De papieren negatieven en de ongecorrigeerde lenzen van deze antieke camera geven beelden een extra dimensie: ze gaan niet langer alleen over ruimte, maar ook over tijd. Ze won met haar fine art fotografie internationale prijzen en eervolle vermeldingen.
Aly Freije (1944) bracht haar jeugd door in de Oost-Groninger Veenkoloniën. Grensganger zijn en tussen de regels het leven met verlies en het niet-gezegde bovenhalen is steeds de inzet van haar schrijven. Haar verbondenheid met het landschap speelt daarbij een eigen rol. In 2008 ontving zij de Duitse Freudenthalprijs voor Nedersaksische literatuur. Bij In De Knipscheer verschenen: Door het vanggat (poëzie, 2016), De vloeivelden in (novelle, 2018) en Een engel aan de deur (poëzie, 2021). Bij Uitgeverij kleine Uil verscheen in 2009 de dichtbundel Wondpoeier – Groningstalige poëzie.
De titel De donkere kamer is al een expliciete verwijzing naar de fotografie. Het gebruik van het lidwoord ‘de’ maakt het nog nadrukkelijker. De bundel bestaat uit drie cycli: Vliegoefeningen, Luchtacrobaten en Grondwerk. Elke cyclus begint met een zwart-witfoto en sluit af met een paar zwart-wit-foto’s. De gedichten hebben geen titels maar ze zijn genummerd. Respectievelijk van 1 tot en met 8, 1 tot en met 5 en 1 tot en met 8. De afdrukken van de foto’s zijn suggestief en bieden voldoende contrasten. Altijd een waagstuk maar in deze een waardevolle meerwaarde.
In Vliegoefeningen zijn engelen en vogels veelvuldig aanwezig. Ik registreer: een betrapte engel, een lichtvogel, krijgt een engel aan de deur, zeilt de engel, sopt de engel de duinen in, een aalscholver, een adelaar, de engel komt met de pakkettenman,… Het geeft aan de vliegoefeningen een andere dimensie en het koppelt ook de vanzelfsprekendheid hiervan los. Een paar fragmenten:
ook de gevleugelden gaan gebukt
achter hun ruggen branden bossen
opent zich de permafrost, overlopen zeeën hen
vluchten miljoenen vogelvoetjes over slik
…
…
de rivier schuift de aarde omhoog
haalt de hemel neer
bomen stromen met stammen
die geen einde nemen
….
De cycli Luchtacrobaten en Grondwerk openen met een naaktfoto. Hierbij krijgen natuur en landschap een andere betekenis: er is een plek voor landschap in ons maar ook omgekeerd.
In de laatste strofe van gedicht vijf uit de cyclus Luchtacrobaten besluit de dichter:
…
een dichter moet als een fotograaf
de donkere kamer in om aan het licht
te brengen, verlies een grond te geven
maar beelden eenmaal surplace gezet
tonen ook voorbijgaan aan
Hier vloeien fotograaf en dichter in elkaar. Eén van de krachten van de bundel is dat de gedichten geen beschrijvingen van de foto’s zijn maar dat zij een bijzondere symbiose aangaan. Het beeld vult de woorden aan en de woorden geven ‘kleur’ aan de beelden.
De donkere kamer, Aly Freije / Annemarie van Buuren, Uitgeverij In de Knipscheer, Haarlem, 2023, ISBN 978 94 93214 11 8
(Frans August Brocatus)