Met
het drietalig werk Muren spreken-I muri
parlano -Walls talk hebben Joke Van den Brandt en haar twee medeauteurs
Joris Wouters en Emiliano Biagio Manzillo een meer dan merkwaardig werkstuk
gerealiseerd, dat ruimere aandacht verdient dan alleen maar binnen de wereld
van de kalligrafie.
Onder
hun impuls werden 55 mensen uit diverse culturele sectoren gevraagd om een
woord te selecteren uit de Italiaanse taal en/of dialect dat voor hun een
bijzondere betekenis heeft en daarbij de redenen voor hun selectie te geven.
Een
internationale selectie van vijfenvijftig kalligrafen werden vervolgens
uitgenodigd om dat woord ook kalligrafisch te verbeelden. De resultaten daarvan
werden door de samenstellers van het boek gemonteerd in pakkende foto’s van
Joris Wouters van Italiaanse muren. Het resultaat is verbluffend en ‘sprekend’.
Graffiti
is van alle tijden. Het kan hinderlijk en vulgair zijn, subtiel en ontroerend,
maar veelal is het een uiting van het zich onmachtig voelend individu tegenover
een wereld, die hij niet kan beheersen. Het is de proteststem van de enkeling,
de gazet van de straat. Het is de verdienste van de auteurs dat zij van uit dit
gegeven een project hebben opgezet dat deze zo misprezen communicatievorm
optilt tot het niveau van ‘kalligraffitti’. Het gaat daarbij niet alleen om het
schoon schrijven maar om de confrontatie en versmelting van taal, textuur,
vormgeving, bouwkunst. Het woord wordt als het ware onttrokken aan zijn
grammaticale en etymologische wortels, de semantische context wordt
getranscendeerd en gebracht naar het pragmatische niveau, waar woord en zijn
betekenis effect wil sorteren op de lezer: ‘muren die willen spreken’.
Joke
Van den Brandt stelt in haar inleiding terecht dat kalligrafie meer is dan mooi
schrijven maar dat het gaat om een gesofistikeerde kunstvorm, waarbij de
kalligraaf zich verdiept in de tekst en rekening houdt met inhoud, betekenis,
klank, ritme en gevoel ervan. Het begon met beitelen in steen en langzamerhand
werden schriftsystemen ontwikkeld, ieder met hun typische vormgeving, niet
alleen geïnspireerd door de cultuur waarin ze ontstonden maar ook door de media
via dewelke ze tot stand kwamen.
Die
gelaagdheid en complexiteit vindt men ook terug op elke bladzijde van dit boek.
Er zijn woorden geschreven in stoere Romeinse kapitalen, naast het statig
voorname Karolingisch, het meer geraffineerd elegante Gotisch en alle varianten
daartussen tot erg eigentijdse interpretaties.
Italië
is het land is van de pokdalige, gebochelde, ongemanierde muren, van vervagende
fresco’s, kwetsbare kleuren, schimmelvlekken, vegen en strepen, zoals Joris
Wouters schrijft. Dat combineren met de elegantie van de Italiaanse taal en het
meesterschap van de kalligraaf is een tour de force op zich en geeft een
verrijkend inzicht. Maar Italië is ook het land waar vaak meer gezegd wordt met
de handen, lichaamstaal en gezichtsuitdrukking dan met het gesproken woord. De
samenstellers van dit boek hebben daar nu een dimensie aan toegevoegd:
‘sprekende muren’. Een must voor elkeen die zich wil verdiepen in de Italiaanse
wereld.
Muren spreken-I
muri parlano-Walls talk, Joke Van den Brandt, Joris Wouters, Emiliano Biagio
Manzillo, Società Dante Alighieri en Kalligrafia, Antwerpen, 2017, ISBN
978-90-9029-229-8
(Richard Foqué)