Ach, de liefde…
Niets heeft de mens zo in de ban, brengt hem in de hoogste sferen of drijft hem
tot de diepste wanhoop. Love is the saddest thing when it
goes away zingt
Frank Sinatra in Once I Loved. Neem het thema van de liefde weg in het gros van de literatuur en de
muziek (van popsongs tot opera en alles er tussenin) en het culturele erfgoed
wordt tot een minimum herleid.
Murakami zou
Murakami niet zijn mocht een boek als Mannen
zonder vrouw alleen maar kommer en kwel zijn. Er is meer dan de te
verwachten gruwelijke eenzaamheid of verpletterende melancholie. In elk van
deze verhalen staan alleenstaande mannen niet alleen centraal in al hun
kwetsbaarheid; de schrijver plaatst hen in bijzondere situaties. Een acteur die
een vrouwelijke chauffeur inhuurt om tijdens de autoritten zijn teksten te
repeteren is maar een voorbeeld.
De mannen die hij
opvoert in verhalen als de naar de Beatles songs verwijzende Drive my Car en Yesterday zijn vooral denkers die maar moeizaam met het leven en de
liefde kunnen omgaan. Hij observeert en ontleedt het al dan niet gedwongen
vrijgezellenbestaan en de bijzonderheden van de man alleen.
Tokai, uit het
verhaal Een onafhankelijk orgaan,
heeft meerdere minnaressen tegelijk, bij voorkeur getrouwde vrouwen. Hij wordt
nooit verliefd en zodra er ook maar een glimp van een donkere wolk boven zijn
escapades hangt, weet hij die tijdig te beëindigen. Met een spitse, intelligente vrouw een
goed gesprek voeren tijdens een etentje, of lekker kletsen in bed
terwijl ze tegen elkaar aan lagen - dat waren momenten in zijn leven die Tokai
koesterde. Als hij dan toch verliefd wordt op een vrouw voor wie hun
samenzijn louter een amusant tijdverdrijf was, zal hij uiteindelijk bezwijken
onder het liefdesverdriet.
Eén verhaal is een
knipoog naar De gedaanteverwisseling
van Kafka, waarin een mens verandert in een kever. Murakami draait dit om: een
insect verandert in een man, Gregor
Samsa. Hij krijgt bezoek van een slotenmaakster in de gedaante van een
gebochelde vrouw. Samsa begrijpt niks van zijn nieuwe situatie, al evenmin iets
van zijn plots opduikende erectie.
Alle
karakteristieke Murakami ingrediënten zijn hier aanwezig: zijn (vaak zwarte en
absurde) humor, zijn universum waar realiteit en surrealistische trekjes,
mysterie en sprookjesachtige elementen - ondanks soms schijnbaar vreemde
verhaalwendingen - moeiteloos in elkaar overgaan, en niet in het minst zijn
steeds meesterlijk beheerste stijl.
Uit Samsa verliefd: Er was in deze wereld veel te veel wat hij nog moest leren. Hoe om
te gaan met de liefde, b.v. Het is voor niemand van ons vanzelfsprekend het hoe
en waarom van ingewikkelde liefdesperikelen en verwarrend liefdesverdriet te
bevatten. Voor mannen zonder vrouw is de
wereld één uitgestrekte, schrijnende chaos. Als troost of pleister op
wonden die de liefde in ons hart slaat, is er deze - weerom schitterende - Murakami.
Mannen zonder vouwen, Haruki Murakami, uit het Japans vertaald
door Jacques Westerhoven, Uitgeverij Atlas Contact, Amsterdam / Antwerpen,
2016, ISBN 978 90 254 4660 4
(Roger Nupie)