Adonis wordt
beschouwd als de grootste en invloedrijkste levende Arabische dichter. In 2011 ontving
hij in Duitsland de prestigieuze Goethe-prijs. Zijn naam duikt geregeld op als
Nobelprijskandidaat. Toch was zijn werk nauwelijks vertaald in het Nederlands,
op enkele gedichten in de bloemlezing Brug
tussen twee culturen, Arabische en Nederlandse poëzie gebundeld (Stichting
El Hizjra, Amsterdam, 1992) na. Eric Bolle was zowat de enige die aandacht aan
zijn werk besteedde in zijn essay Wortelen
in je eigen voetstappen, inleiding tot de poëzie van Adonis in het
tijdschrift Streven (januari 2008).
Wat blijft is dan ook een
primeur: met 47 gedichten is dit is de eerste bloemlezing in het Nederlands uit
het omvangrijk oeuvre van de in 1930 in Syrië - toen nog mandaatgebied van
Frankrijk - als Ali Ahmad Said Esber geboren dichter. En er is meer: wat ons
van de Arabische poëzie in het Nederlands bereikt is vaak via omwegen vertaald,
niet zelden uitsluitend gebaseerd op eerder verschenen vertalingen in het Frans
en het Engels. Dat is hier niet het geval. De vaste vertalers Arabisch van
Poetry International hebben voor deze uitgave de handen in elkaar geslagen:
Kees Nijland en Assad Jaber, voor wie het Arabisch zijn moedertaal is.
Tevens een pluim
voor dit initiatief voor Jurgen Maas. Na een opleiding journalistiek en
politicologie werkzaam als presentator en radiomaker bij de IKON, focust zijn
uitgeverij op literaire en journalistieke non-fictie en proza en poëzie zowel
in het Nederlands als in vertaling, met bijzondere aandacht voor de
multiculturele samenleving, Noord-Afrika en het Midden-Oosten.
Adonis belandde in
de jaren vijftig in de gevangenis wegens verboden politieke activiteiten en
radicale opvattingen. Hij vlucht naar Libanon, waar volgens de mythe Adonis, de
God van de schoonheid, het levenslicht zag. Als daar de zoveelste burgeroorlog
uitbarst vestigt hij zich in Parijs. Telkens
als ik zei: / Dit land van mij is dichtbij / bloeit in een nabije taal / Een
tweede taal / wierp mij naar een ander land.
Hij slaat in zijn
werk een brug tussen de klassieke Arabische poëzie, het experiment en de
moderne westerse poëziestromingen. Hij spaart zijn maatschappijkritiek niet (het heden is een slachthuis / de beschaving
een nucleaire oven) en verheft ingrijpende en realistische gebeurtenissen
op wonderlijke wijze tot een mythisch karakter (Mijn mystiek is ontdaan van iedere religieuze inhoud) en dat in
zowel erg korte gedichten als bladzijdenlange lyriek.
Er is Arabische poëzie vóór Adonis en er is Arabische
poëzie na Adonis (Samuel Hazo). En die is er nu in het
Nederlands, om te blijven.
Wat blijft / en ontsteekt voor geliefden de kaarsen van
onze dagen?/ Welke woorden blijven/ uit de woordenboeken van onze ingewanden en
ledematen/ uit onze legenden van een ver verleden?// Wat blijft/ behalve wat
onze moordenaars zeiden:/ Wij schreven ons verlangen met bittere inkt/ leefden
zonder wijsheid/ en woonden in een gedicht.
Wat blijft, Gedichten, Adonis, uit het Arabisch vertaald door Kees
Nijland en Assad Jaber, voorwoord Ahmed Aboutaleb, Uitgeverij Jurgen Maas,
Amsterdam, 2016, ISBN 978 94 919 2117 9.
(Roger Nupie)