Met een smeltend blok ijs in
de koffer van haar wagen rijdt Eva terug naar haar geboortedorp om af te
rekenen met haar verleden en al degenen die daarin een kwalijke rol speelden.
Dat is de opzet van Het Smelt van Lize Spit,
dé debuut-bestseller van de laatste jaren. Net zoals zoveel in het boek, is die
opzet vooral bedrieglijk eenvoudig.
Het verhaal is a-chronologisch
geschreven. Dat zorgt ervoor dat je als lezer(es) ook meer betrokken wordt en
je net zoals Eva via het verhaal vat probeert te krijgen op de gebeurtenissen
in Bovenmeer van meer dan tien jaar geleden. Terzelfder tijd zorgt het
afwisselen tussen heden en verleden ervoor dat je ook de relevantie van dat
verleden voor dat heden ziet. En, zo stelt Eva, er zijn nog steeds dingen die elkaar mogelijk maken.
Al komt het boek wat traag op
gang, toch verveelt het niet, omdat tijdig enkele belangrijke elementen
aangehaald worden: het blok ijs, het gekwelde hoofdpersonage, en een
ongemakkelijke, bedwelmende en vooral onheilspellende sfeer. De manier waarop
we daarbij beperkt worden tot Eva’s blik werkt daarbij erg goed. Je kan je
afvragen of heel de weergave van het verhaal net de wijze is waarop Eva het
verleden wil trachten te bezweren: als het gezien wordt, is het misschien net
iets minder erg.
Veel valt ook te zeggen over
de treffende observaties van Eva. Geregeld lijken die de vorm te krijgen van de
negatieve ruimte rondom een (vaak pijnlijk) gegeven, zoals bij:
Niet lang geleden las ik ergens dat het bedrag dat een roker jaarlijks aan
sigaretten besteedt genoeg is om van op vakantie te gaan. Niemand onderzocht of
er ook mensen zijn die roken net om niet met hun hele gezin op reis te moeten.
Deze benadering werkt echter
ook op grotere schaal: de beperkte blik op de gebeurtenissen langs de
reflecties van Eva horen hierbij. Meer zelfs, zonder al te veel te willen
verklappen: eigenlijk werkt het hele boek zo, inclusief het raadsel dat
centraal staat in het boek én de titel van de roman. Je kunt enkel omgekeerd te werk gaan: alles dat op leven wijst
uitsluiten tot op den duur alleen nog het tegendeel overblijft. De titel,
tenslotte, wijst ook op meer dan je eerst zou denken: die wijst namelijk ook
naar een zeker proces. Er is zoveel dat smelt, en misschien nooit meer solide
zal worden.
Het doet deugd om te zien dat
Lize Spit zich ook niet in heeft gehouden: ze schreef wat geschreven moest
worden. Het verleent authenticiteit aan het boek (zonder daarbij eventuele –
eigenlijk irrelevante – biografische aspecten te willen betrekken), een
oprechtheid die volgens mij een zeer belangrijke factor is gebleken in het gigantische
succes van het boek.
Misschien is wel het grootste
nadeel aan een hype dat het onderwerp ervan veel gevaar loopt om oppervlakkiger
benaderd te worden vanwege de enorme veelheid van blikken. Daarom slechts één
conclusie: laat je niet vangen door de hype. En dat bedoel ik in positieve zin.
Het smelt, Lize Spit, Das Mag, Amsterdam, 2016, ISBN 978 90
824 1061 7
(Peter De
Voecht)