De negende dichtbundel van Joris Iven draagt
als titel Stabat filius, De zoon
stond. Deze titel is afgeleid van het middeleeuwse gedicht Stabat
mater, over de Moeder Gods, haar smart om de gekruisigde
Christus. De beginwoorden zijn Stabat mater dolorosa, De moeder stond door smart bevangen. In
de bundel van Joris Iven is hij het, de zoon, die vol droefheid aan het
sterfbed van zijn moeder staat.
De kaft van Stabat filius is
toepasselijk zwart. Het mysterieuze moedergelaat draagt een rode oorbel. In
zeven verhalende cycli overloopt Joris Iven het leven van zijn moeder; elke
cyclus start fraai met een filosofisch-beschouwend gedicht. In Adembenemend
vertelt de dichter hoe zijn moeder wordt geboren in een mijnwerkersgezin, over
haar jeugd op het platteland: Je oorsprong moeder, ligt in heidegrond./ Maar
er is ook weiland, er zijn akkers. Leergierig schetst het kleine
meisje dat zijn moeder was: En loop, zoals zij, in jurk en klompen, iedere
dag/ langs de verharde weg naar school,/ langs heide, bremstruiken, vijvers/
lisdodden en riet. Haar eerste job in een kostschool beschrijft de dichter
als volgt: Hier kwam je je kost verdienen,/ de kapel schoonmaken, leerlingen
wekken,/ in hun chambretten, lange rijen tafels dekken,/ stof vegen, borstelen
en dweilen…
In Behaagzuchtig wordt de moeder
verliefd en huwt ze. De jonge vrouw werkt in een keramiekfabriek, haar man
schildert. Een zoon en een dochter worden geboren. Het gezin verhuist naar een
groter huis, een zaak wordt opgestart. Gedenkwaardig zijn de jaren
waarin de middelen komen, voorspoed zet zich om in een idylle van geluk:
Je torent niet boven iemand uit, maar je troont/. Alles draait om het nieuwe
huis, de nieuwe buren./ De auto staat voor de poort om met jou/ te poseren. Je
dochter zwaait hoog in de schommel/ en ik sta naast je bij de boom in de tuin./
Je draagt een grote zonnehoed te midden van/ al die luxe. Maar het leven
dramt verder. Ondanks de groei en het professionele succes, blijken ongeluk en
ziektes dit nijvere gezin te teisteren. In Zieltogend maakt Joris Iven
de balans op: Wat vroeger werd/ opgebouwd, stort in./ Wat ongeschonden was,
loopt schade op.
Doodlopend vertelt over de onafwendbare neergang: de
ouders hebben ernstige gezondheidsproblemen, de zoon en de dochter flirten met
de dood. De finale bereikt zijn hoogtepunt in de laatste cyclus, Hartverscheurend.
Moeder is sterk, recht altijd haar rug: Niemand zal je tegenhouden, maar/ de
kring waarin je draait, wordt kleiner. De zoon neemt zijn moeder mee op
verre reizen, zij genieten van uitstapjes en restaurantbezoek. Maar de
dood lonkt. Op een donderdag stort de moeder in: zij wordt met spoed naar het
ziekenhuis gevoerd met hart- en longproblemen. De zoon kijkt toe en ziet met
enig ongeloof hoe zijn moeder, ondanks de goede zorgen, de strijd uiteindelijk
moet opgeven. Het afscheid is zwaar: We verlaten elkaar door alleen te
blijven/ en niets van wat we waren blijft ons over.
Stabat
filius is een schitterende,
hartverscheurende bundel
Stabat
filius, Joris Iven, Uitgeverij P, Leuven, 2016,
ISBN 978-94-92339-14-0
(Nicole Van Overstraeten)