In Amalgaam wordt ‘uit twee monde
gepraat’: Willy Martin (° 1941, Roeselare) en Carina van der Walt (° 1960,
Welkom) durfden het aan om sámen een bundel te schrijven. De Vlaming Martin is
emeritus hoogleraar Lexicologie aan de VU Amsterdam, de Zuid-Afrikaanse Van der
Walt letterkundige en journaliste.
Amalgaam is een verlengstuk van
het woordenboek ANNA
(Afrikaans-Nederlands; Nederlands-Afrikaans), dat in eerste instantie een
vertaalwoordenboek lijkt maar tegelijkertijd het eerste geamalgameerde woordenboek ter wereld is. Het amalgamatiemodel gaat ervan uit dat twee nauwverwante talen als het
Afrikaans en het Nederlands niet afzonderlijk beschreven of vertaald dienen te
worden, maar samen, als waren zij één taal. Vanuit die gedachte schreef het
tweetal ook Amalgaam, waarin het
zowel taalkundig als letterkundig grenzen aftast en overschrijdt. De Afrikaanse
en Nederlandse gedichten in dit boek worden niet gescheiden per taal
gepresenteerd: ze staan, alfabetisch op titel gerangschikt, samen als waren zij
(ANNA indachtig) van een en dezelfde
taal.
De
inspiratiebronnen zijn zeer uiteenlopend: herinneringen aan
aardrijkskundelessen (en wij herhaalden /
als een koor / de wonderlijkste namen / Kar-pa-ten Wol-ga IJs-land Boe-ka-rest)
bijvoorbeeld, de oorsprong van fabels (op
Kefalonië sweef versinsels / in dik mis op die berg Enos // hier sê die Grieke
het fabels ontstaan) en meisjes (hier
ry die meisies hulle bromponies / soos minnaars / sodat toeriste / hulle
leepoog agterna staar – Uit Vespa-verhuring
– en drie hockeymeisjes / vóór mij in de
rij / ook zonder stick kan iedereen / ze moeiteloos herkennen / de korte rokjes
/ de hoge benen / de rode kousen / het haar in een paardenstaart – uit Hockeymeisjes), dorpen (er was op het dorpsplein / een slager een
bistrot / een kruidenier / je moest niet naar de stad / hier in het dorp vond
je / haast alles wat je nodig had – uit Ouchamps) en landschappen (Avond
in Sossusvlei: de avond wacht / met
vallen / staat bij de doring stil / aarzelt meer / dan ik), kunstenaars, de
actualiteit en de natuur (buiten tekent
een vlucht / voorbijtrekkende ganzen / een haast volmaakte / driehoek / in de
lucht – uit De dingen van het
ogenblik – ; droom van die 1ste
druppels smelwater / wat gaatjies sal val in die dun ys oor sy oë / &
sneeuklokkies in sy lagplooitjies / uit sal laat spruit – uit lente in die Alpe).
Het is even wennen
aan het switchen tussen beide talen, maar daarna leest Amalgaam als een ‘normale’ bundel. Dat is vooral de verdienste van
de dichters, die op een vergelijkbare manier tegen de dingen aan kijken.
Overigens schrijven ze hun eigen poëzie in hun eigen taal. Aardig is beslist
ook het hoofdstuk Anderman se woorde /
Woorden van Anderen waarin Martin en Van der Walt gedichten uit de andere
taal naar die van hen zelf omzetten. Amalgaam
is een geslaagd experiment, en biedt een avontuurlijke leeservaring voor een
ieder met een hart voor poëzie, en met belangstelling voor talen.
Amalgaam, Willy Martin & Carina van der Walt,
Uitgeverij IJzer, Utrecht, 2015, ISBN 9 789086 841172
(Bert Bevers)