Bart F. M. Droog, toen stadsdichter van Groningen, nam in 2002 het
initiatief om bij een eenzame uitvaart
(= een uitvaart waar geen nabestaanden aanwezig zijn) een gedicht voor
te dragen. In 2009, op gedichtendag, ging
op het Schoonselhof in Antwerpen een vergelijkbaar project van start.
Met De eenzame uitvaart, veertig verhalen en gedichten bij vergeten
leven blikt schrijver en coördinator Maarten Inghels terug op de
vijf jaar waarin hij eenzame overledenen mee naar het graf begeleidde.
Medewerkers aan dit project waren niet alleen dichters Jan Aelberts, Bernard Dewulf, Andy Fierens, Lies Van Gasse, Joke van
Leeuwen en Stijn Vranken;
ook de uitvaartonderneming,de ceremoniemeester, de dragers, en het OCMW worden
door de coördinator voor hun inzet geprezen. Inghels draagt dit boek op aan de
doden, wier namen omwille van de privacy tot initialen zijn afgekort.
In de inleiding van de lijvige bundel motiveert Maarten Inghels zijn
project. Een krantenbericht over een anonieme baby, begraven op het kerkhof
Ruggeveld in Deurne, wekte bij hem het idee in Antwerpen dichters aan te sporen
poëzie te schrijven over een eenzame uitvaart. De dood van Elhassan Ougfa, een
Marokkaanse dakloze die een hutje bouwde aan de Brusselse Van Praetlaan, naast
het Koninklijk Paleis, werkte evenzeer inspirerend.
De 40 hoofdstukken beginnen telkens met een reportage. De
uitvaartondernemer tipt Inghels als er een vermoeden bestaat dat niemand op een
uitvaart aanwezig zal zijn. Inghels verzamelt de nodige gegevens bij de firma,
het rusthuis, het ziekenhuis. Soms stelt hij enige vragen aan de buren van de
overledene. Deze kleine verhalen speelt hij dan door naar de dichter,
zodat die niet hoeft te vervallen in algemeenheden of veronderstellingen.
Andy Fierens schrijft over Mijnheer A.D.S. , geboren op de Kaapverdische
eilanden en drie weken na zijn dood gevonden in zijn huisje in Antwerpen: met
een naam zo mysterieus en warm / stond je lotsbestemming in de sterren:/
ontdekkingsreiziger, van zuid naar noord. Meneer Ngyen Van Khan uit Laos
was al twee jaar dood toen hij in 2010 werd gevonden in zijn appartement: Ongemakkelijk
zijn we van uw verdwijning,/ uit verontwaardiging worden we plots/ betere
buren, uw buurvrouw Jenny had/ koffie gewild als ze uw taal had gekend….
schrijft Inghels. Over Mevrouw P.D., geboren
in 1936 en overleden in het WZC Sint-Anna te Berchem op 28 januari 2012,
schrijft Lies Van Gasse: U krijgt een eigen huis, dat zacht is, / een warmte
die om u past. / U wacht niet meer, al jaren.
Tenslotte brengt Inghels in de epiloog een eresaluut aan de
afgestorvenen. Gewapend met een emmer, een schopje en diverse heideplantjes
bezoekt hij nogmaals de begraafplaats.
De gedichten in De eenzame uitvaart zijn pareltjes van
vermenselijking. Zij die bij leven al uit de boot waren gevallen krijgen een
humaan gezicht, een postume vorm van eigenwaarde. Poëzie vertelt dus niet
alleen hoe we moeten omgaan met het leven, maar ook met de onpeilbare diepten
van de dood.
De eenzame uitvaart, Maarten Inghels, De Bezige Bij, Antwerpen,
2013, ISBN 9789085425311
(Nicole Van Overstraeten)