Uitgeverij C. de Vries-Brouwers publiceerde vorig jaar een verzamelbundel van de Brugse dichter Johan Sonneville (1941-1995) onder de titel Letaal. Deze dichter slaagde er niet in tijdens zijn leven een eigen bundel te publiceren: pas in het 14de nummer van het tijdschrift Kruispunt (opgericht in 1959) werd hij als dichter gelanceerd. Maar nu is er eindelijk een dichtbundel, samengesteld en ingeleid door Andreas van Rompaey.
De cover, een witte kaft met een ontwerp van Renaat Ramon op de voorplat. Op de linkerflap een zwart-wit foto van Johan Sonneville als zaakvoerder van uitgeverij De Galge (later Sonneville) en de vermelding van Sonnevilles roman Netsky, die op de Antwerpse boekenbeurs van 1970 de debuutprijs kreeg. Op de rechterflap een foto van Andreas van Rompaey. Guy van Hoof schreef op de achterzijde van de bundel een korte beschouwing over het werk van Johan Sonneville. Twee huldegedichten zijn toegevoegd, Bruges la morte vivante van Willie Verhegghe en Gitan van Renaat Ramon. Achteraan voegt de samensteller aantekeningen toe en een lijst met bronvermeldingen.
Letaal is ingedeeld in twee delen: de Vroege gedichten (1957-1963) en de Latere gedichten (1971-1972, 1987-1994). De Vroege gedichten sluiten aan bij de uitgangspunten van de vijftigers: rijm, metrum en strofen worden overboord gegooid. Weinig leestekens en hoofdletters, de lay out is speels. Deze gedichten geven blijk van jeugdigheid, maar reveleren ook uitzichtloosheid en indolentie:
Mijn hart is als een glimlach/ een roodgeverfde smile/ weerom onder het rood rood/ … smart is mijn leven/ door de jaren werd rood rood/ en ik was mij/ mijn wangen blozen/ mijn glimlach komt uit het hart/ slechts in ’t duister/ zoek ik een verfdoos/ voor het zonlicht/ maar ik glimlach
En:
Wat heb ik anders te doen/ dan te gaan/ langs het water tot aan de brug/ en terug te komen langs het water tot aan de brug/ naar de vlakte/ overspoeld met muziek/ van honderd stemmen/ en de handen weemoedig/ om je eigen schouders leggen
…
de hel is kleiner dan je denkt,/ langs vele wegen/ kom je de dromen tegen,/maar staar dan door me heen,/ik ken het oude niet/ het lied der dwaze maagden: de talisman/ doorboord.
De Latere gedichten verwijzen naar de werkelijkheid en gaan de kant op van het nieuw realisme. Het gedicht vrijdag 12 november is indrukwekkend. Het telt bijna zeven volle bladzijden en overloopt de berichtgeving van één dag uit de krant De Standaard. Deze oplijsting sorteert een ironisch en satirisch effect en reveleert de absolute ongerijmdheid en willekeur van veel menselijke activiteiten. Letaal betekent dodelijk, de dood tot gevolg hebbend. Johan Sonneville benam zich in juni 1995 van het leven. De titel blijkt letterlijk van toepassing te zijn geweest! Johan Sonneville worstelde met de tegenstelling tussen droom en realiteit, de absurditeit en het absolute. Toch schreef hij interessante gedichten. Met de bundel Letaal wordt hem een prominentere plaats toegekend in het naoorlogse literaire landschap van Vlaanderen.
Letaal, Johan Sonneville (samenstelling Andreas Van Rompaey), Uitgeverij De Vries-Brouwers, Antwerpen, 2022, ISBN 97890617431
(Nicole Van Overstraeten)