.jpg)
Joseph Roth blijft boeien. Zijn
romans worden met een zekere regelmaat vertaald en uitgegeven, terwijl
ook zijn levenswandel al een roman op zich is. Hij heeft zijn vader
niet gekend, begon te drinken toen zijn vrouw ziek werd en verpleegd moest
worden in een psychiatrische instelling en hij vluchtte voor het oprukkende
nazisme. Boeken van hem verschenen in Nederland in een reeks van in Duitsland
verboden auteurs als Mann, Döblin en Brecht. Van overtuigd links evolueerde hij
naar een conservatieve aanhanger van het herstel van de monarchie. Roth werkte
aanvankelijk in Berlijn en Wenen als journalist voor linkse bladen. Hij
verbleef bij voorkeur in hotels en werkte in cafés, en zorgde er in de eerste
plaats voor dat hij goed werd betaald om een luxueus bestaan te
kunnen leiden. Roth noemde zichzelf geen balling omdat hij tenslotte uit vrije
wil was weggegaan. Al voor Hitler aan de macht kwam woonde hij in Parijs. Je
zou hem een letterkundig emigrant kunnen noemen. In zijn optiek stonden zijn
romans en zijn bijdragen in dagbladen en reportages op één lijn, en die reportages
waren dan ook staaltjes van observatiekunst, inlevingsvermogen, sociale
bewogenheid en taalvaardigheid.
In Amsterdam maakte hij
gemakkelijk vrienden. Hij mocht rekenen op de sympathie van onder meer Anton
van Duinkerken zoals hij ook steeds op geld en steun kon rekenen van Stefan
Zweig tot hij al te veel boven zijn stand begon te leven. Onvergetelijk en
klassiek zijn romans van hem als Tarabas, Biecht
van een moordenaar (dat in mijn jonge jaren een diepe indruk bij mij
achterliet) maar ook zijn journalistieke bijdragen blijven de moeite waard
omdat ze een scherp beeld tekenen van een periode tussen de
wereldoorlogen. Het mooie boek dat nu verscheen over verblijf en contacten van
Roth in Nederland en België levert uitstekend materiaal op over de schrijver,
met vele foto's en documenten. Het geeft een goed beeld van zijn leven.
Uitgevers hadden hem graag in hun fonds, al moesten ze met zijn grillige natuur
en eigenwijsheid rekening houden. Op zijn beurt klaagde hij dan weer over
onbegrip van de uitgevers, die enkel geïnteresseerd waren in geld. Een en
ander leidde tot een golf van ongenoegen bij andere auteurs: Roth is
een ware stofzuiger, geen stofje, geen kruimeltje van de tafel van de
Heer, dat niet in het zuigende gat verdwijnt ! Wat blijft er voor ons nog over?
Zo klonk de verzuchting van één van hen. Hij maakte zich niet geliefd op
den duur. En er moest natuurlijk ook herrie komen van zijn amoureuze
escapades. Roth was duidelijk een geniale schrijver die zich door zijn kleine
kantjes liet meeslepen. Dit boek toont aan dat ook roddels en
verdachtmakingen een invloed hebben op het literaire reilen en zeilen..Al bij
al een leesbaar, goed gedocumenteerd relaas dat Roth als mens in de Lage
Landen typeert.
Waar het me slecht gaat is mijn vaderland. Joseph Roth
in Nederland en België, Els Snick,
Uitgeverij Bas Lubberhuizen, Amsterdam, 2013, ISBN 978 90 5937 326 6
(Guy van Hoof)