Omdat het een eeuw geleden is dat die onzalige Groote
Oorlog uitbrak roken heel wat uitgevers hun kans om in te haken op de
belangstelling daarvoor. Het aantal boeken dat routes aanbiedt langs de
militaire begraafplaatsen in de Westhoek en Noord-Frankrijk is quasi talloos (terwijl
het uitstekende Velden van weleer –
Reisgids naar de Eerste Wereldoorlog van Chrisje en Kees Brant uit 1993 nog
gewoon in druk is). In het enorme aanbod toch ook enkele uitschieters van
literaire kwaliteit. Oorlog en
terpentijn van Stefan Hertmans is een prima roman (die ik hier eerder
besprak), maar er is ook een gave bundel verschenen naar aanleiding van het
droeve lustrum: Trommelvuur van de
Antwerpse dichter Paul Vincent (° 1960).
Net als Hertmans werd Vincent aan het schrijven gezet
door wat zijn grootvader aan ‘den Yser’ had meegemaakt. ‘Was het daarom
dat hij zelden sprak, onrustig sliep, steeds verdween op zijn verjaardag, bijna
doof bleek ? Het kleinkind werd groot, zocht antwoorden, las de verhalen,
zag de littekens in het landschap, schreef de zoektocht neer in gedichten.’
licht de flaptekst toe.
Trommelvuur (pakkende titel!) bevat 48
veelal vrij lange (al zijn er ook enkele heel beknopt, als Afwezigheid: geen god te
bespeuren / dus daarom vechten we // zelfs op zon- en feestdag) verzen, alsmede
een flink aantal – dikwijls wrange – foto’s van het toenmalige front en van
verschillende gedenkplaatsen.
Vincent belicht op indringende wijze allerhande facetten
van de gruwel van het front. Niet alleen het effect daarvan op de
belligerenten, maar bijvoorbeeld ook op de vele paarden die werden
geslachtofferd (de hoeven op de stenen /
sloegen vonken in de nacht uit Pegasus).
De dichter vervalt niet in pathetiek of valse verontwaardiging maar schrijft
haast objectiverend nuchter. Enkele voorbeelden : wie zijn wij toch / dat we de aarde doen beven / ons laten ontbinden /
tot naamloze lijken (uit Overtocht);
iemand heeft jou naar zich toegehaald /
de zakken leeggeroofd wat rest / een foto van dame te paard (Uit de vaart genomen) en vanop de dijk halen we de vliegtuigen / neer
die wij jong nog dachten te bouwen // van verbleekte krant en gespleten bamboe
/ we zouden onze namen schrijven in de staart // en vleugels bedenken met een
spanwijdte / als het nu doelloze voetbalplein bij de beek (Luchtafweer). Het lijkt soms wel of
Paul Vincent er zelf bij is geweest, zo aangrijpend en geloofwaardig weet hij
de curieuze mix van angst, doodsverachting, moed en wanhoop op te roepen.
In de lijst met boeken die hij las om zich voor te
bereiden op deze bundel mis ik vreemd genoeg wel de voor een beter begrip van
deze mensonterende oorlog mijns inziens toch onmisbare boeken als Goodbye To All That van Robert Graves, Im Westen nichts Neues van Erich Maria
Remarque en In Stahlgewittern van Ernst
Jünger. Maar deze opmerking heeft niets met de bundel zelf te maken: Trommelvuur is een ijzersterke
bundel !
Trommelvuur, Paul Vincent, eigen beheer, Retie, 2014, ISBN 978 1 291
52019 4
(Bert Bevers)