De verzonken jongen, het debuut van Jan Vantoortelboom, een semi-autobiografische
roman gesitueerd in het West-Vlaanderen van zijn jeugd, bleef niet onopgemerkt: het boek stond op de
shortlist voor de Zeeuwse Boekenprijs 2011 en werd bekroond met De Bronzen Uil
2011 én de Prijs Letterkunde West-Vlaanderen 2012. De opvolger, Meester Mitraillette, werd in dezelfde
maand dat hij verscheen op 26 februari door het DWDD-boekverkoperspanel (De Wereld Draait Door, het VARA-programma
met Matthijs van Nieuwkerk) uitgeroepen tot Boek van de Maand.
Al vanaf het eerste hoofdstuk
houdt Jan Vantoortelboom zijn lezers in de greep: David Verbocht, een jonge
schoolmeester staat op het punt om geëxecuteerd te worden: Ben ik bang? Want ze gaan me doden. Mikken op dat witte lintje op mijn
uniform gespeld, op de plek waar mijn hart nu hamert en hamert. Zo luid dat ik
het hoor bonzen in mijn keel, achter mijn slapen. De hartenklop van het leven
dat ze mij willen laten verlaten. Ik ben niet bang. Ik heb mijn best gedaan.
Dan ontrafelt zich het verhaal
van David die als onderwijzer werk vindt in het zesde leerjaar in Elverdinge,
waar hij al snel geconfronteerd wordt met de bekrompen dorpsbewoners die hem
eerder als een indringer zien. Het contact met de pastoor is ook al geen succes: Opeens vroeg ik me af hoe mijn vader het voor elkaar had gekregen om
mij een baan als meester op een katholieke
school te bezorgen. Ik was niet gedoopt, ging als kind niet naar de
kerk, had geen communie gedaan, noch godsdienstonderwijs genoten. Met zijn
leerlingen vlot het wel, in het bijzonder met de gevoelige Marcus, met wie hij
een grote liefde voor de natuur deelt. Beiden proberen zich staande te houden
in een omgeving die hen niet welgezind is: Marcus heeft te kampen met een
bullebak van een vader; de schoolmeester met de stugge dorpsbewoners.
Intussen laat de auteur David
terugblikken op zijn jeugdjaren met zijn vader, klusjesman aan de universiteit,
zijn moeder en vooral zijn jongere broertje Rattekop, die nog meer dan hemzelf
gefascineerd is door de natuur. Als Rattekop tragisch aan zijn eind komt, kan
zijn moeder niet verbergen dat ze David hiervan de schuld geeft.
De geschiedenis blijkt zich te
herhalen: als Marcus verdwijnt en dood wordt teruggevonden, krijgt David
hiervan de schuld. De Eerste
Wereldoorlog breekt uit en hij wordt door de rechter naar het front gestuurd.
Daarna wint het boek, dat door de
- weliswaar voortreffelijke - sfeerschepping eigenlijk wat traag op gang komt absoluut
aan dramatische kracht.
Wie zweert bij een degelijke
traditionele roman, zal dan ook ontdekken waarom de eens zo idealistische
onderwijzer uiteindelijk voor het vuurpeloton belandt. De timing kon niet beter: Meester Mitraillette kadert mooi in de
stormloop boeken die naar aanleiding van de herdenking van de Eerste
Wereldoorlog - die 100 jaar geleden
uitbrak - het daglicht zien. Momenteel
werkt de auteur aan De man die haast had.
Meester Mitraillette, Jan Vantoortelboom, Uitgeverij Atlas-Contact,
Amsterdam / Antwerpen, 2014, ISBN 9789025437312
(Roger Nupie)