De Italiaanse auteur Alberto Moravia schreef met De onverschilligen de eerste existentialistische roman in de Europese letterkunde. Hij is altijd één van mijn favorieten geweest: nonconformist, pacifist, een buitenbeentje. De roman De minachting (eerder in 1963 verschenen als Het spoor der herinnering) is een uniek, heel precies en met een scherpe observatie geschreven roman over een huwelijk dat op de klippen loopt. In feite is het een prachtig, maar dramatisch liefdesverhaal. Molteni, de ik-verteller, is een toneelschrijver die voor het geld scenario's schrijft voor een film over Odysseus en Penelope. Tot zijn verwarring stelt hij vast dat zijn vrouw niet alleen geen liefde meer voor hem voelt, maar hem zelfs minacht. Tevergeefs probeert hij daarvan de reden te achterhalen en tegelijkertijd haar liefde terug te winnen. Als een psycholoog ontleedt hij zijn relatie met Emilia, maar ook met de regisseur en de producer, die allebei een andere interpratatie geven aan het Griekse drama. Het komt erop neer dat de verteller een triviale wereld verwerpt van materialistisch gewin, zowel als een te ver doorgedreven psycho-analytische versie. Hij verkiest een ideële wereld waarin alles zuiver is en op zijn plaats valt. Dat heeft veel weg van een illusie, van een droom. Voor hem wordt het een ontwaken via een waanvoorstelling: zijn liefde blijft zuiver, maar de geliefde verdwijnt uit zijn leven. Haar dood was misschien een uiterste, definitieve daad van vijandelijkheid jegens mij, denkt hij vertwijfeld.Emilia was geen intellectuele vrouw, ze kwam uit een welgestelde familie die door verkeerde speculatie tot armoede was vervallen. Toch wist ze vaak eerlijk en zuiver te formuleren en haar woorden hadden de onmiskenbare klank van de waarheid. Door haar nieuwe, minachtende houding staat er een muur van stilte tussen hen beiden, voortspruitend uit onverschilligheid, en dat is voor hem erger dan vijandschap. De producer palmt haar in, wat de wanhoop van Molteni alleen maar groter maakt. Anderzijds is er de regisseur, een Duitser die fungeert als contrast met de mediterane geest en die vanuit een Freudiaans standpunt de mening is toegedaan dat Odysseus lange omzwervingen maakt uit angst voor de confrontatie met en de liefde van Penelope. Al die draden zijn in het verhaal op aanvaardbare wijze dooreengevlochten. Meesterlijk worden de opvattingen van de personages tegen het licht gehouden, koel en secuur de gevoelens van een verscheurende liefde tot aan de grens van de waanzin beschreven. Moravia, overleden in 1990, was een cosmopoliet die vooral de hedendaagse complexiteit van de menselijke relaties puur literair wist te verwoorden. Deze roman werd als Le mépris in 1963 door Jean-Luc Godard met veel succes verfilmd. Overigens werden ook Twee vrouwen en De conformist verfilmd.
Uitgeverij Wereldbibliotheek publiceerde in de loop der jaren, altijd heel verzorgd, een hele reeks romans van Alberto Moravia en tevens in 1991 het buitengewoon goed gedocumenteerde Het leven van Moravia, waarin alle aspecten van zijn oeuvre, zijn vriendschappen, verfilmingen en reizen aan bod komen.
De minachting, Alberto Moravia, Uitgeverij Wereldbibliotheek, Amsterdam, 2011, ISBN 978 90 284 2439 5
(Guy van Hoof)