Binnen bereik


is de inmiddels, ongeveer 20ste bundel van Bert Kooijman. Kooijman werd in 1932 geboren in Maren aan de Maas. Zijn moeder stierf toen hij nog geen drie jaar oud was. Daardoor bracht hij zijn jeugd door in verschillende internaten. Bij de Broeders van De La Salle in Baarle-Nassau kwam hij volop in aanraking met literatuur, schilderen en tekenen. Daar ontstond zijn interesse voor de cultuur en het schrijverschap. In 1961 debuteerde hij met de bundel Koningin zwart van woede.
De uitgaven van Kleinood & Grootzeer kenmerken zich door een uiterst verzorgd uitzicht. Alle bundels hebben hetzelfde formaat en de vormgeving is van de hand van graficus/uitgever Gerrit Westerveld. Het zijn kleinoden die perfect in een binnenzak van een colbert passen.
Binnen bereik opent met een citaat van Hugo Claus: “Wie het verleden wil lezen, hij schrijve het neer”. Over Hugo Claus schreef Bert Kooijman een prozawerk, een studie met de titel Verbeelde wegen.
De bundel bestaat uit de cycli: Clair – obscur, In memoriam en Binnen bereik. In de reeks In memoriam herdenkt de dichter zijn moeder, die hij niet gekend heeft, en in haar zijn tante die voor hem en zijn broer een tweede moeder is geweest, zijn vader, zijn enige broer en zijn vrienden Marcel Wauters, Michel Bartosik, Albert Bontridder en Paul de Wispelaere.
De gedichten in deze bundel kennen een gelaten toon. Het zijn woorden van iemand die overblijft en dat is niet hetzelfde als iemand die achterblijft. Het zijn verstilde gedichten, aquarellen van woorden om te benoemen wat geweest is, onherroepelijk voorbij is. Het zijn fijne tekeningen voor de liefhebber, herkenbaar voor de mens, die in dezelfde levensfase zit. Ze overstijgen het particuliere door de ingehouden toon, strakke maar herkenbare beelden. Ze schrijven als het ware verder aan de gedachten van de lezer.
De dichter beweegt zich, zoals in eerdere bundels, tussen licht en schaduw. Deze elementen zijn geen symbolen. Hun existentiële betekenis wordt bepaald door ruimte en tijd. Naast het herdenken van de moeder wordt in deze bundel ook de vader herdacht. Ze krijgen van de dichter dezelfde aandacht. In eerder werk was de moeder zeer aanwezig.
De gedichten die over de familie gaan zijn trefzeker. In de gedichten voor de vrienden proef ik soms een zekere plichtmatigheid. De afstand is groter dan met de familie.
Het woord ‘licht’ komt in vele gedichten voor, een verlangen naar openingen in de schaduwen, een pleister voor de immer aanwezige weemoed. Taal en vorm zijn sober, de gedichten vloeien, zelden onderbroken door komma's. Elk gedicht sluit af met een punt. De gedichten zijn genummerd, hebben titels als moeder, vader, broer, Vrienden Marcel, Michel, Albert, Paul. In de titelcyclus heten de gedichten: doden, minnaars, schaduwman en Het Joodse bruidje. Binnen bereik is een verstild kleinood, wars van grote woorden. Ik citeer uit Schaduwman

3.

Nooit afwezig de man
voor wie taal het laatste
is wat hij aflegt
en in wiens schaduw
ik mijn dagen tel.


Binnen bereik, Bert Kooijman, Uitgeverij Kleinood & Grootzeer, Bergen op Zoom, 2018, ISBN 978-90-76644-88-2

(Frans August Brocatus)