Een
bijzondere gewaarwording. De laatste dertig bladzijden van het nieuwe, tweede,
deel van Brieven aan Stella zijn gedachten en gebeurtenissen van precies
één jaar geleden. Reizen, onbelemmerde horecaontmoetingen, museale ervaringen:
de voor auteur Kees Klok zo typerende proza-ingrediënten bestaan in de
voorjaarsdagen van 2020 nog slechts op papier, film of in gedachten. Het heeft
tot gevolg dat de lezer ‘tijd’ en ‘herinnering’, de smaakmakers die deze
schrijver/historicus inzet, extra pregnant ervaart.
Met
gemengde gevoelens op reis is een vervolg op Het is er niet van gekomen.
Met de laatste titel begon Kees Klok (º Dordrecht, 1951) een reeks brieven aan
Stella Timonidou, zijn in 2007 overleden vrouw.
Wie
mocht denken dat dit een eruptie van al te sentimentele en particuliere
ontboezemingen oplevert, kan ik geruststellen. De vorm van ‘een brief die niet
beantwoord kan worden’ blijkt een middel om gevoelens van melancholie te
omspoelen met weinig benarde en vaak humorvolle observaties van het leven in
Griekenland en in thuishaven Dordrecht. Ten opzichte van het in 2015
gepubliceerde eerste deel is er toch wel een verschuiving merkbaar. Met
gemengde gevoelens op reis is vooral een literair zelfportret
geworden. Met de ‘afwezig aanwezige’ Stella als een verfijnde tegenkracht. Want
Kloks proza is niet van het benauwde. Hij schuurt zo nu en dan tegen het
politiek en sociaal correcte aan. Dat maakt de hoofdpersoon, de briefschrijver,
waarachtig. In die mate dat je je af en toe verbaast, ergert en zelfs geneert.
Klok spaart zichzelf niet. Zijn merkwaardigheden en zijn balanceer-act op
gezondheidsgebied steken soms schril af bij de immer op de achtergrond
sluimerende serene aanwezigheid van Stella.
De
steden van waar uit de brieven worden ‘verzonden’ zijn vooral Thessaloniki en
Dordrecht. Van beide plaatsen wordt een levendig beeld geschilderd. Ze zijn
uitnodigend, gul en soms onbegrijpelijk en ontoegankelijk. Daarmee zijn ze
geknipt als decor voor het gemoed van Kees Klok.
Van
Thessaloniki, de geboortestad van Stella, neemt Klok tijdens zijn frequente
bezoeken door de jaren heen goed de ‘temperatuur’ op. De gevolgen van de
voortdurende Griekse economische crisis, het culturele en academische klimaat,
de nog merkbare historische betekenis van de stad: het komt allemaal in gepaste
dosering en op smeuïge wijze aan bod. Kloks liefde voor en kennis van
Griekenland maken de lezer nieuwsgierig naar meer.
En
dan is er nog Dordrecht. Ook in de derrière van deze historische Hollandse stad
heeft de schrijver permanent een thermometer. Uit de brieven komen we van alles
te weten over Dordtse literaire en politieke zaken. De horeca, in het bijzonder
het etablissement Visser, blijkt een noodzakelijke en intrigerende
ontmoetingsplaats voor culturele en andere boeren, burgers en buitenlui.
Ja,
Klok is zowel chroniqueur als analist en zeker niet in de laatste plaats een
dolende ziel. Ergens merkt hij op dat hij vreest dat de mens toch vooral een
irrationeel wezen is. De ongestuurde mengeling van emoties, analyses en ironie
in Met gemengde gevoelens op reis levert een interessant boek op.
Met
gemengde gevoelens op reis, Brieven aan Stella, Kees Klok, Uitgeverij Liverse,
Dordrecht, 2019, ISBN 978-94-92519-54-2
(Erick
Kila)