Van
de Oostendse auteur Etienne Van den Steen verschenen poëziebundels en filmscenario’s
maar hier richten we ons licht op zijn recentste werk: de biografie over de
kunstschilder Carol Deutsch. De auteur zet zijn hoofdpersonage in een
authentieke context waardoor we meer te weten komen over de vele
persoonlijkheden die in het Oostende van de jaren 30 hun artistieke stempel
zetten. Daarnaast krijgt de lezer een duidelijk beeld van Carol Deutsch’
oeuvre. De man, geboren in 1894 te Antwerpen, begon pas laat met schilderen namelijk
op 28-jarige leeftijd. Het is de kracht van dit lijvig van 284 bladzijden om de
kunstenaar uit de anonimiteit te halen. Dat was een van de redenen om via
intense studie en gedegen opzoekingswerk tot deze publicatie te komen. Van den
Steen heeft er zijn werk van gemaakt. De kunstenaar Carol Deutsch produceerde
heel wat in een toch korte periode. Toen hij op de vlucht sloeg voor de Nazi’s
vond hij in Oostende een relatieve rust. Tijdens het Interbellum was de
artistieke activiteit in Oostende vooral geconcentreerd rond de figuur van
James Ensor en de Galerie Studio. Het was daar dat vele (nu) bekende namen
elkaar troffen. Daarbij denken we aan: Ensor zelf, Félix Labisse, de dichter
Henri Vandeputte en boekhandelaar Mathieu Corman. Deutsch ging nooit naar een
academie, maar kreeg zijn scholing van Ensor. Hij werd eveneens beïnvloed door
Constant Permeke en Léon Spilliaert. Het was trouwens Ensor zelf die vond dat
zijn pupil de passende attitudes had om een goede kunstenaar te worden. Hij was
naar zijn mening zachtmoedig, fier, tot luisteren bereid en hij had een enorme
inzet om er te komen. Het maakte van hem een graag geziene figuur. Vele van
zijn werken zijn helaas verdwenen, daar had natuurlijk de Tweede Wereldoorlog
schuld aan, maar toch moeten nog veel tableaus te vinden zijn. Zijn eerste
solotentoonstelling vond plaats in de Galerie Manteau te Brussel; het is dan
1929. Tijdens de oorlog wordt Carol samen met zijn echtgenote Fela uiteindelijk
gearresteerd op 3 september 1943. Vermoedelijk zijn ze verklikt. Ze worden naar
het transitkamp van Mechelen gebracht en vertrekken op 20 september met
transport XXII-B. Eindbestemming: Auschwitz. In het kamp zal Carol ingezet
worden om schilder- en verfwerk uit te voeren, hij wordt dus als het ware een
onderhoudsman. Etienne Van den Steen
heeft met dit boek zijn strepen verdiend. Naast een interessant onderwerp en
helder taalgebruik weet de auteur de lezer tot het einde toe te boeien. Komen
daarbij nog de massa’s kleurrijke illustraties en het nog nooit eerder gepubliceerd
archiefmateriaal. Het wordt dus na lezing een interessant bladerboek.
Op
20 december wordt officieel gemeld: “Carol Deutsch, Gevangene nr. 110422 sterft
aan uitputting om 5u30.” In werkelijkheid wordt hij neergeschoten met een
pistool omdat hij, ten gevolge van platvoeten en uitputting, niet meer kan
volgen tijdens een gedwongen Laufschritt. In het kamp wordt genoteerd “Dood
door hartfalen”.
Carol Deutsch, Etienne Van den
Steen, C. de Vries-Brouwers, Antwerpen, 2018, ISBN 978-90-5927-563-8
(Frank Decerf)