Er zullen maar weinig poëzielezers zijn die zich, gewenst of ongewenst, niet ‘bestreeld’ voelen wanneer ze in Littekens van het geheugen afdalen.
Zo geraffineerd maar daarom niet minder indringend roept Frans August Brocatus (º 1957, Gooreind-Wuustwezel) de tastzin op. Zij voelt / zijn verre hartslag onder haar ringvinger. Een verrassend citaat, vooral gezien de voorkeur voor ‘ringvinger’ in plaats van de eerder te verwachten ‘wijsvinger’. Nog treffender, en wat mij betreft een hoogtepunt, is: een duim aarzelend / op de sluiting tussen haar schouderbladen en dan over / het bidsnoer van haar rug.
Ook met de andere zintuigen laat hij zich niet onbetuigd. Dat begint al in de titel, waarbij ‘litteken’ naar zowel het zien als het voelen verwijst en, onderliggend, naar pijn en een in het geheugen hakend verleden.
Alle teksten, veertig stuks (in christendom, judaïsme en islam een nummer dat onder andere een abstracte hoeveelheid en oneindigheid symboliseert), tellen strofen van 3-1-3 regels, wat formeel een coherent geheel oplevert. De cijfers 3 en 7 zijn priemgetallen en dat zal bij deze immer consciëntieus componerende dichter geen toeval zijn.
Om de relatie tussen vorm en inhoud te versterken wordt de titel herhaald in een tekstblok op de pagina naast élk gedicht, maar liefst 63 keer, plus telkens als laatste paginawoord ‘littekens’ gevolgd door drie puntjes. Het gaat dus om 40 x 63 = 2520 herhalingen! Als dít geen cicatrix van formaat is!
De 40 titelblokken zijn visueel weliswaar de grootste ingreep maar er staan in de verzen zelf behalve kleurennamen tal van beklijvende kijkoproepen, onder andere wij stappen uit een spiegel en duwen / schaduwen opzij en het mijns inziens mooiste: hij smelt het wit uit haar mateloos verdriet.
Het horen of luisteren doet daar niet voor onder met nachten vol sissende snijbranders en, op het randje, haar gedachten hebben wielen met zachte banden. Voeg daar nog een soepel lopend ritme en de nodige klankovereenkomst aan toe…
Minder nadrukkelijk wordt het proeven uitgewerkt; de meeste omschrijvingen doen er alleen aan denken, zoals in honden duwen met kwijlende muilen tegen broekspijpen en zijn tong likt van zilveren lepels.
Het ruiken komt er tenslotte ronduit bekaaid van af met alleen: geuren van junkfood en te lang dezelfde kleren. Dit wordt echter deels gecompenseerd door gecombinéérde sensitieve gewaarwordingen.
Voor sommige lezers een intrigerende aanvulling op het toch al rijke betekenisveld, voor andere een storing vormt de tekst De zwarte vlag, die louter een opsomming biedt: Liberator – Fokker – Bloch – Blackburn Skua / De Haviland Mosquito – Flying Fortress … enzovoort. Hoe dan ook is dit een Fremdkörper.
Duidelijker jammer is overdaad hier en daar, vooral in Hij binnenpalmt haar paardenneuzenheupen. Hiermee nauw verbonden is het gevaar van mooischrijverij, waarvan maliënkolders van wolkendraden zich als voorbeeld opwerpt. De positieve aspecten overtreffen echter, verre, de negatieve.
Deze in meerdere opzichten bijzondere bundel aanbevelen? Ik spoor de lezer aan dat zélf te doen, als die tenminste een soortgelijke streelervaring ondergaat als ondergetekende.
Littekens van het geheugen, Frans August Brocatus, Uitgeverij Ambilicious, Kalmthout/Breda, 2023, ISBN 978 949275713
(Albert Hagenaars)