Een vriend van Ensor


Van de Oostendse auteur Etienne Van den Steen verschenen poëziebundels en filmscenario’s maar hier richten we ons licht op zijn recentste werk: de biografie over de kunstschilder Carol Deutsch. De auteur zet zijn hoofdpersonage in een authentieke context waardoor we meer te weten komen over de vele persoonlijkheden die in het Oostende van de jaren 30 hun artistieke stempel zetten. Daarnaast krijgt de lezer een duidelijk beeld van Carol Deutsch’ oeuvre. De man, geboren in 1894 te Antwerpen, begon pas laat met schilderen namelijk op 28-jarige leeftijd. Het is de kracht van dit lijvig van 284 bladzijden om de kunstenaar uit de anonimiteit te halen. Dat was een van de redenen om via intense studie en gedegen opzoekingswerk tot deze publicatie te komen. Van den Steen heeft er zijn werk van gemaakt. De kunstenaar Carol Deutsch produceerde heel wat in een toch korte periode. Toen hij op de vlucht sloeg voor de Nazi’s vond hij in Oostende een relatieve rust. Tijdens het Interbellum was de artistieke activiteit in Oostende vooral geconcentreerd rond de figuur van James Ensor en de Galerie Studio. Het was daar dat vele (nu) bekende namen elkaar troffen. Daarbij denken we aan: Ensor zelf, Félix Labisse, de dichter Henri Vandeputte en boekhandelaar Mathieu Corman. Deutsch ging nooit naar een academie, maar kreeg zijn scholing van Ensor. Hij werd eveneens beïnvloed door Constant Permeke en Léon Spilliaert. Het was trouwens Ensor zelf die vond dat zijn pupil de passende attitudes had om een goede kunstenaar te worden. Hij was naar zijn mening zachtmoedig, fier, tot luisteren bereid en hij had een enorme inzet om er te komen. Het maakte van hem een graag geziene figuur. Vele van zijn werken zijn helaas verdwenen, daar had natuurlijk de Tweede Wereldoorlog schuld aan, maar toch moeten nog veel tableaus te vinden zijn. Zijn eerste solotentoonstelling vond plaats in de Galerie Manteau te Brussel; het is dan 1929. Tijdens de oorlog wordt Carol samen met zijn echtgenote Fela uiteindelijk gearresteerd op 3 september 1943. Vermoedelijk zijn ze verklikt. Ze worden naar het transitkamp van Mechelen gebracht en vertrekken op 20 september met transport XXII-B. Eindbestemming: Auschwitz. In het kamp zal Carol ingezet worden om schilder- en verfwerk uit te voeren, hij wordt dus als het ware een onderhoudsman.  Etienne Van den Steen heeft met dit boek zijn strepen verdiend. Naast een interessant onderwerp en helder taalgebruik weet de auteur de lezer tot het einde toe te boeien. Komen daarbij nog de massa’s kleurrijke illustraties en het nog nooit eerder gepubliceerd archiefmateriaal. Het wordt dus na lezing een interessant bladerboek. 
Op 20 december wordt officieel gemeld: “Carol Deutsch, Gevangene nr. 110422 sterft aan uitputting om 5u30.” In werkelijkheid wordt hij neergeschoten met een pistool omdat hij, ten gevolge van platvoeten en uitputting, niet meer kan volgen tijdens een gedwongen Laufschritt. In het kamp wordt genoteerd “Dood door hartfalen”. 

Carol Deutsch, Etienne Van den Steen, C. de Vries-Brouwers, Antwerpen, 2018, ISBN 978-90-5927-563-8                                                                                                                                                                                                     
(Frank Decerf)