In Gevonden Voorwerpen beschrijft Brocatus een reeks vertrouwelijke dingen, die hij in zijn leefwereld aantreft, gaande van zijn agenda over een stuk chocolade, een lamp, zijn tafel, zijn collectie vulpennen tot een stuk zeep en een zeil. Vijftig voorwerpen, die hij alfabetisch rangschikt in vijftig korte hoofdstukjes, telkens voorafgegaan door een korte definitie, die hij overneemt uit Wikipedia.
Het
boek is op het eerste gezicht als het ware een korte encyclopedie van de
alledaagsheid, maar hoe bedrieglijk. Telkens opnieuw bij elk ‘gevonden voorwerp’
opent Brocatus een ganse wereld, die hij transcendeert in een persoonlijke
intrigerende beleving en inleving maar die ook onmiddellijk herkenbaar is voor
de lezer, die hij zo mee indompelt in diens eigen ervaringen met dat ‘voorwerp’
en het zo ook voor de lezer een ‘ontdekking’ wordt: opnieuw gevonden. Het heeft
iets Proustiaans en ademt diens madeleine-effect en de nostalgische sfeer van A
la recherche du temps perdu.
Het
verfrissende en verrassende is de herkenbaarheid van de gevoelens, die de
schrijver oproept: persoonlijk maar tezelfdertijd universeel en generaties
overstijgend, erg poëtisch verwoord maar tezelfdertijd ook zakelijk. Brocatus
slaagt erin om ertussen te balanceren. Hij schrijft in de derde persoon en
neemt zo afstand van zijn onderwerpen, die eigenlijk zo nauw met hem zijn
verbonden. Zo doende kan hij als schrijver buitenstaander worden, die
beschouwend kijkt naar dat gevonden voorwerp maar kan hij ook van binnenuit
zijn gevoelens en herinneringen, die ze oproepen, verwoorden. Die bipolariteit
vertaalt zich ook in de zegging en de stijl, die dan weer zakelijk is, dan weer
erg poëtisch. De twintig tekeningen van Laura Zandbergen, die zich liet
inspireren door de teksten en hier en daar in het boek opduiken versterken nog
deze tekstuele spanning.
Een
klein excerpt uit het hoofdstuk Bril als illustratie van bovenstaande: Hij
was zeven jaar toen hij zijn eerste bril kreeg. Een brilletje met
zogenaamde ‘rattenstaarten’. Op het einde van de pootjes zaten bewegende
veertjes met daaraan een bolletje.../...Zijn brillen kenden korte en lange
levens. De modellen verschilden naargelang hij groeide in de jaren.../...Van
zijn moeder heeft hij de bril van haar vader gekregen.../...Van zijn vader
heeft hij de bril van diens moeder gekregen.../...Vier glazen die onthouden
hebben wat de ogen erachter gezien hebben. Vier glazen die niet kunnen spreken
maar toch een wereld kunnen oproepen.
Gevonden
Voorwerpen is een boek dat je mondjesmaat moet savoureren om zo zelf de
voorwerpen te vinden en opnieuw te ontdekken, er mijmerend bij stil te staan en
je eigen leefwereld met een nieuwe blik te zien. Het is daarenboven een
bijzonder mooi uitgegeven boekwerk met stijve kaft, wat niet zo evident meer is
tegenwoordig.
Gevonden voorwerpen, Frans August Brocatus & Laura Zandbergen, Ambilicious, Breda, 2020, ISBN 978-94-92551-87-0
(Richard Foqué)