Gelukkig bestaan er veel boeken die de ervaringen van overlevenden van nazikampen uit de doeken doen. De slachtoffers van toen hebben, vaak na ettelijke jaren van traumaverwerking, eindelijk de moed gevonden om deze gruwelijke bladzijde terug te draaien. Het is belangrijk dat zij hun waarheid blijven verkondigen. Elke auteur doet zijn hoogst persoonlijke verhaal en daarom zijn dergelijke boeken steeds weer nieuw, nooit overbodig, altijd waardevol. Het blijven unieke getuigenisdocumenten. Zo ook Bewaar altijd een stukje brood van Patricia De Landtsheer. De auteur verwerkte de herinneringen van de Hongaarse Dov Nasch die samen met zijn moeder, broer Emil en zijn drie zussen in Auschwitz-Birkenau belandde. Zijn vader stierf tijdens een van de beruchte dodenmarsen.Het werk is de herwerkte versie van een eerder uitgegeven boek (2001). In het boek vertelt Dov Nasch hoe hij in zijn geboortedorp Nové-Zamky wordt gearresteerd en samen met zijn moeder, zussen en broer drie dagen en drie nachten onderweg is naar het vernietigingskamp. Hij is dan 14 jaar oud. Op een zeer gevoelige manier is Patricia De Landtsheer zijn spreekbuis. Het boek leest als een trein en zou verplichte lectuur moeten zijn voor jongeren, maar ook volwassen zullen dit boek niet naast zich kunnen leggen. Aan de nieuwste versie werden nieuwe gegevens toegevoegd. Na lang zwijgen vond Dov Nasch eindelijk de moed om over deze gevangenisperiode te praten en de auteur heeft dat handig verwerkt tot een zeer interessant boek. Dat is heel belangrijk, want ooit zal de laatste getuige voorgoed verdwijnen en dan…
Ik zal mijn plicht blijven doen zolang ik daartoe fysisch en mentaal in staat ben. Getuigen over mijn verleden betekent voor mij een soort bedevaart maken, maar ook een ode brengen aan mijn overleden familie, vrienden en zoveel anderen die hun leven lieten in de kampen, zegt Dov. Een citaat:
"Het wordt Kerstmis. Ter ere van dit feest krijgen we een beetje meer eten. Er zit wat spek in de soep en er zitten wat meer groenten in. Joden eten nooit varkensvlees, al is het een noodzaak dit wel te doen, zo krijgen we tenminste een klein beetje vet naar binnen. De winter is streng en het is verschrikkelijk koud. De ijzige wind die soms over het werkterrein blaast, verscherpt het gevoel van honger nog meer. De zondag na Kerstmis is er een theaterstuk aangekondigd dat door enkele gevangenen zal worden opgevoerd. De acteurs repeteren naarstig, een welgekomen afleiding in dit oord van verderf. De gevangenen die niet meespelen, mogen het stuk gaan bekijken. Tijdens de voorstelling wemelt het van de Duitse autoriteiten. De voorste rijen zijn natuurlijk voor hen gereserveerd. Op een bepaald ogenblik, ongeveer in het midden van het stuk, krijgen de dialogen een politiek tintje, hier en daar met ironie en sarcasme doorspekt. De SS-ers reageren verbolgen op die brutaliteit. Onmiddellijk wordt de vertoning afgebroken en moet iedereen naar zijn barak."
Bewaar altijd een stukje brood, Patricia De Landtsheer, Uitgeverij C de Vries-Brouwers, Antwerpen-Rotterdam, 2011, ISBN 978 90 5927 368 9
(Frank Decerf)