Souvenirs,
herinneringen, memoires, autobiografische teksten … al die begrippen betekenen
iets verschillends, en de keuze van het begrip bepaalt uiteindelijk de inhoud
van de tekst. Lucienne Stassaert, al decennia gekend als dichter, toneel- en
romanschrijver, vertaler en schilder, heeft nu beslist haar visie op de dingen
eens in een andere vorm te gieten. Voor mij ligt het bij poëzieuitgeverij P
gepubliceerde Souvenirs: een
prozaboek. De auteur noemt haar boek: Aantekeningen
in de loop van de tijd.
Stassaert, die in 2016
tachtig zal worden, heeft uiteraard stof (aarde) genoeg om diep te graven in
interessante momenten en ervaringen uit haar leven. Al op de eerste bladzijden
maakt ze gebruik van de titel van haar dichtbundel uit 1978 om zich als steller
van deze memoires de jonkvrouw met de
spade te noemen. Ze zal meer dan 135 pagina’s diep in haar verleden graven
en zoeken naar details en gebeurtenissen die haar leven van toen, en zelfs dat
van nu, beïnvloed hebben. De jonkvrouw met de spade komt terecht bij haar
ouders en grootouders, en bij een traumatische ervaring met haar grootvader die
fundamenteel haar houding tegenover de mens en ten opzichte van relaties bepaalde.
Maar in het verleden waren er ook andere belangwekkende zaken: de lectuur van
auteurs die hààr schrijven stuurden, schilders die een onuitwisbare indruk op
haar maakten door wat zij creëerden of door hun levensverhaal.
Niet alleen het verleden
komt aan bod. Stassaert heeft Souvenirs
in drie periodes geschreven: in 2010, 2011 en 2013, en elk ‘hoofdstuk’ bestaat
uit teksten over vroeger, afgewisseld met beschouwingen over het heden.
Nagedacht wordt over items die in haar dagelijks leven om aandacht vragen: het
aftakelende lichaam, haar rol van vrouw, echtgenote en moeder, het leven van
haar twee dochters en haar aandacht en liefde voor hen. Stassaert schrijft,
haar dichterschap indachtig, heel poëtisch proza. Het boek barst van lyrische
zinnen en metaforen. Onderwerpen zijn: dromen, de omgang met de problematische
tijd, het beeld van de dood, eenzaamheid, angst. Stress en bitterheid
verschijnen als ze zich miskend voelt. Souvenirs
is ook een boek vol kunst. Ze becommentarieert werk en leven (soms ook de dood)
van collega-schrijvers en reflecteert over haar eigen literair en beeldend
werk. Ze vertelt het verhaal van haar eigen poëtica en haar
vertaalactiviteiten. Nergens krijgt de lezer de indruk dat Stassaert
oppervlakkig is. Met kennis van zaken blijft ze de lezer boeien. Voor haar zijn
haar kunst en haar neiging om alles tot schoonheid te herleiden onlosmakelijk
met elkaar verbonden.
Ontroerend, passioneel
zijn de aantekeningen over haar lievelingskater Loepsie en zijn dood, die de
schrijver in een leegte stort waaruit ze met veel moeite kruipt. Loepsie was 17
jaar lang haar levensgezel, hij gaf haar leven inhoud, zin en warmte. Ik heb wel de indruk dat Stassaert deze
aantekeningen geschreven heeft om afscheid te kunnen nemen van bepaalde
episodes in haar leven. Maar Souvenirs
is geen eindpunt: de toekomst lonkt.
Souvenirs.
Aantekeningen in de loop van de tijd, Lucienne Stassaert, P,
Leuven, 2014, ISBN 978-94-91455-57-5
(Philippe Cailliau)